محدودیت های دستورالعمل برای مایکوتوکسین ها در خوراک دام برای کاهش اثرات منفی بر سلامت و عملکرد
مایکوتوکسین ها در خوراک دام ترکیبات طبیعی و سمی هستند که توسط گونه‌های مختلف قارچ‌ها تولید می‌شوند. این ترکیبات عمدتاً در محصولات کشاورزی همچون ذرت، علوفه و دانه‌های روغنی در شرایط نامناسب نگهداری ایجاد می‌شوند.
رشد قارچ‌ها و تولید مایکوتوکسین‌ها در شرایط رطوبت بالا و دمای مناسب شدت می‌گیرد و می‌تواند در مزرعه یا در انبار رخ دهد. وجود این ترکیبات در خوراک دام می‌تواند منجر به کاهش بازده تولید، بروز بیماری‌های دام و خسارات اقتصادی شود.
انواع مایکوتوکسین‌ها و اثرات آن‌ها در دام‌ها
- آفلاتوکسین‌ها: از قارچ‌های آسپرژیلوس تولید می‌شوند. این مایکوتوکسین‌ها بسیار سمی هستند و به شدت بر کبد تأثیر می‌گذارند. آفلاتوکسین‌ها در گاوهای شیری باعث کاهش تولید شیر و افزایش سطح آفلاتوکسین M1 در شیر می‌شوند که خطری جدی برای سلامت انسان است.
- اوکراتوکسین‌ها: از قارچ‌های پنیسیلیوم و آسپرژیلوس ناشی شده و موجب آسیب شدید کلیوی در نشخوارکنندگان می‌شوند.
- تریکوتسین‌ها (نوع B و A): از قارچ‌های فوزاریوم تولید می‌شوند و باعث بروز اختلالات گوارشی و کاهش مصرف خوراک در گاوها و گوسفندان می‌شوند.
- زیرالنون: با خواص شبه‌استروژنی، این ترکیب موجب اختلال در سیستم تولیدمثل در دام‌ها به‌ویژه گاوها و خوک‌ها می‌شود.
- فومونیسین‌ها: عمدتاً در ذرت آلوده یافت شده و می‌توانند باعث آسیب به سیستم عصبی و کبد شوند.
- آلکالوئیدهای ارگوت: این ترکیبات باعث تنگی عروق و نکروز در دام‌ها می‌شوند و اغلب در غلات آلوده به قارچ کلایسپس پورپورئا یافت می‌شوند.
اثرات مایکوتوکسین‌ها بر سلامت و بهره‌وری دام‌ها
مایکوتوکسین‌ها می‌توانند باعث کاهش مصرف خوراک، کاهش وزن دام، افت عملکرد تولیدمثلی، ضعف سیستم ایمنی و حتی مرگ شوند. به‌طور خاص:
- در گاوهای شیری: علاوه بر کاهش تولید شیر، افزایش سموم در بدن باعث کاهش کیفیت شیر می‌شود.
- در گاوهای گوشتی: کاهش مصرف خوراک و افت رشد به وضوح مشاهده می‌شود.
- در گوسفندان و بزها: مصرف خوراک آلوده می‌تواند منجر به کاهش کیفیت گوشت و اختلالات تولیدمثل شود.
مدیریت و کاهش اثرات مایکوتوکسین‌ها
برای کاهش اثرات مایکوتوکسین‌ها، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- تحلیل و پایش مداوم خوراک: استفاده از ابزارهای آزمایشگاهی پیشرفته برای شناسایی میزان مایکوتوکسین‌ها در خوراک.
- شرایط نگهداری مناسب خوراک: کاهش رطوبت و تهویه مناسب انبارها برای جلوگیری از رشد قارچ‌ها.
- استفاده از جاذب‌های مایکوتوکسین: افزودنی‌های خوراکی مانند بنتونیت سدیمی یا توکسین بایندرهای تجاری می‌توانند مایکوتوکسین‌ها را در دستگاه گوارش به دام بیندازند و از جذب آن‌ها جلوگیری کنند.
- چرخش کشت محصولات: اجتناب از تکرار کشت یک نوع محصول در یک زمین و کاشت گیاهان مقاوم به قارچ.
- استفاده از خوراک فرآوری‌شده: فرآیندهایی مانند تخمیر یا سیلو کردن می‌توانند سطح مایکوتوکسین‌ها را کاهش دهند.
محدودیت‌های مایکوتوکسین‌ها برای دام‌ها
محدودیت‌های مایکوتوکسین‌ها بسته به گونه دام و نوع محصول متغیر است. به عنوان نمونه:
- برای گاوهای شیری، حداکثر سطح مجاز آفلاتوکسین ۲۰ ppb و برای آفلاتوکسین M1 در شیر ۰.۵ ppb تعیین شده است.
- گاوهای گوشتی می‌توانند خوراکی با سطح حداکثر ۱۰۰ ppb آفلاتوکسین مصرف کنند.
- برای گوسفندان، محدودیت آفلاتوکسین ۵۰ ppb و زیرالنون ۵۰ تا ۲۰۰ ppb توصیه شده است.
تحقیقات علمی و مقررات دولتی نقش مهمی در مدیریت مایکوتوکسین‌ها دارند. داده‌های تحقیقاتی برای تنظیم محدودیت‌های مجاز به تولیدکنندگان کمک می‌کنند تا اثرات این سموم را کنترل کنند.
برنامه‌های مدیریتی با ترکیب اطلاعات علمی و مقرراتی، ابزارهای موثری برای شناسایی و کاهش مایکوتوکسین‌ها فراهم کرده‌اند.
مایکوتوکسین‌ها یکی از چالش‌های جدی در صنعت دامپروری محسوب می‌شوند. مدیریت صحیح و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه می‌تواند اثرات منفی این ترکیبات را کاهش داده و بهره‌وری اقتصادی را بهبود بخشد.
با استفاده از تکنولوژی‌های نوین و رعایت دستورالعمل‌های علمی، امکان کنترل این سموم و کاهش خسارات آن‌ها وجود دارد. توجه به مدیریت مایکوتوکسین‌ها نه تنها سلامت دام‌ها را تضمین می‌کند، بلکه در نهایت کیفیت محصولات دامی را برای مصرف‌کنندگان ارتقاء می‌دهد.
مایکوتوکسین های خوراک گوساله(μg/kg)
مایکوتوکسین | حد پایین | حدمتوسط | حدبالا |
افلاتوکسینB1 | 5 | 10 | 20 |
افلاتوکسین ها | 10 | 20 | 40 |
اوکراتوکسین ها | 20 | 35 | 50 |
تریکوتسین های نوع B | 250 | 500 | 750 |
تریکوتسین های نوع A | 10 | 25 | 50 |
اسید فوزاریک | 1000 | 2000 | 3000 |
فومونیسین ها | 5000 | 10000 | 15000 |
زرالنون ها | 25 | 50 | 75 |
سایر مایکوتوکسین های پنی سیلیوم | 25 | 50 | 100 |
سایر مایکوتوکسین های آسپرژیلوس | 25 | 50 | 100 |
آلکالوئیدهای ارگوت | 200 | 350 | 500 |
مایکوتوکسین های خوراک گاو شیری (μg/kg)
مایکوتوکسین | حد پایین | حدمتوسط | حدبالا |
افلاتوکسینB1 | 50 | 100 | 150 |
افلاتوکسین ها | 50 | 100 | 150 |
اوکراتوکسین ها | 500 | 1000 | 1500 |
تریکوتسین های نوع B | 500 | 1000 | 2000 |
تریکوتسین های نوع A | 50 | 100 | 200 |
اسید فوزاریک | 1000 | 2000 | 3000 |
فومونیسین ها | 10000 | 20000 | 30000 |
زرالنون ها | 100 | 250 | 500 |
سایر مایکوتوکسین های پنی سیلیوم | 50 | 100 | 200 |
سایر مایکوتوکسین های آسپرژیلوس | 50 | 100 | 200 |
آلکالوئیدهای ارگوت | 200 | 350 | 500 |
مایکوتوکسین های خوراک گاو گوشتی(μg/kg)
مایکوتوکسین | حد پایین | حدمتوسط | حدبالا |
افلاتوکسینB1 | 50 | 100 | 150 |
افلاتوکسین ها | 50 | 100 | 150 |
اوکراتوکسین ها | 500 | 1000 | 1500 |
تریکوتسین های نوع B | 1000 | 2000 | 3000 |
تریکوتسین های نوع A | 50 | 100 | 200 |
اسید فوزاریک | 1000 | 2000 | 3000 |
فومونیسین ها | 20000 | 40000 | 60000 |
زرالنون ها | 200 | 500 | 1000 |
سایر مایکوتوکسین های پنی سیلیوم | 50 | 100 | 200 |
سایر مایکوتوکسین های آسپرژیلوس | 50 | 100 | 200 |
آلکالوئیدهای ارگوت | 200 | 350 | 500 |
مایکوتوکسین های خوراک اسب (μg/kg)
مایکوتوکسین | حد پایین | حدمتوسط | حدبالا |
افلاتوکسینB1 | 20 | 35 | 50 |
افلاتوکسین ها | 20 | 35 | 50 |
اوکراتوکسین ها | 20 | 35 | 50 |
تریکوتسین های نوع B | 500 | 1000 | 2000 |
تریکوتسین های نوع A | 50 | 100 | 200 |
اسید فوزاریک | 1000 | 2000 | 3000 |
فومونیسین ها | 500 | 1000 | 1500 |
زرالنون ها | 100 | 250 | 500 |
سایر مایکوتوکسین های پنی سیلیوم | 50 | 100 | 200 |
سایر مایکوتوکسین های آسپرژیلوس | 50 | 100 | 200 |
آلکالوئیدهای ارگوت | 50 | 100 | 200 |
مایکوتوکسین های خوراک گوسفند و بز (μg/kg)
مایکوتوکسین | حد پایین | حدمتوسط | حدبالا |
افلاتوکسینB1 | 50 | 100 | 150 |
افلاتوکسین ها | 50 | 100 | 150 |
اوکراتوکسین ها | 50 | 100 | 200 |
تریکوتسین های نوع B | 1000 | 2000 | 3000 |
تریکوتسین های نوع A | 50 | 100 | 200 |
فومونیسین ها | 20000 | 40000 | 60000 |
اسید فوزاریک | 1000 | 2000 | 3000 |
زرالنون ها | 50 | 100 | 200 |
مایکوتوکسین های نوظهور | 250 | 350 | 500 |
سایر مایکوتوکسین های پنی سیلیوم | 50 | 100 | 150 |
سایر مایکوتوکسین های آسپرژیلوس | 50 | 100 | 150 |
آلکالوئیدهای ارگوت | 200 | 350 | 500 |
