فهرست مطالب
خوراک گلوتن ذرت
خوراک گلوتن ذرت یک ماده خوراکی اصلی مورد استفاده در تغذیه نشخوراکنندگان، به ویژه گاو گوشتی و شیری است.
گلوتن ذرت مرطوب حاوی 40 تا60 درصد ماده خشک است در حالی که به صورت خشک حاوی 88 درصد ماده خشک می باشد. منبع متوسطی از پروتئین است که حاوی 20 تا 25 درصد ماده خشک پروتئین است.
در واقع مقدار پروتئین خام آن بیشتر از دانه های غلات و محصولات فرعی آسیاب و کمتر از کنجاله گلوتن ذرت (corn gluten meal) ، پسماند حاصل از تقطیر الکلی غلات ( distillers’ grains) و اکثر کنجاله های دانه های روغنی است.
از نظر دیواره سلولی بسیار غنی تر از دانه ذرت است ، مقدار فیبر خام آن 6 تا 10 درصد ماده خشک ، NDF آن 31 تا 49 درصد ماده خشک و ADF آن 8 تا 13 درصد ماده خشک و مقدار لیگنین آن حدود 1 تا 2 درصد ماده خشک است.
و محتوای لیگنین پایین ( تقریباً به میزان 1.2 % DM ) که استفاده آن را در تغذیه خوک و طیور محدود می کند. مقدار چربی خام آن معمولاً کمتر از 4 درصد ماده خشک است.
حاوی مقادیر نشاسته نسبتاً زیاد و کاملاً متغیر است ( از 11 درصد تا بیش از 30 درصد ماده خشک) مقدار خاکستر آن نیز حدود 7 درصد در ماده خشک است.
ترکیب گلوتن ذرت تحت تاثیر مقدار مایع غلیظ (steep liquor) موجود درآن است، که حاوی میزان انرژی و پروتئینی بیشتر از سبوس ذرت است.
نسبت مایع غلیظ به سبوس عموماً 1:3 به 2:3 است و تفاوت ها در ارزش غذایی بین محصولات حاوی سطوح پایین یا بالای مایع غلیظ می تواند مهم باشد.
از نظر رنگ متنوع است و از قهوه ای مایل به زرد روشن تا قهوه ای تیره است، که این تنوع رنگ به مقدار مایع غلیظ، دمای خشک شدن و زمان خشک شدن بستگی دارد.
خوراک گلوتن خشک شده معمولاً با افزایش زمان و دمای خشک شدن تیره تر می شود. خوراک گلوتن ذرت بسیار تیره با بوی “سوخته” ممکن است با حرارت آسیب دیده باشد و قابلیت هضم پروتئین آن ممکن است کاهش یابد.
میزان کلسیم آن پایین است اما سطوح بالایی از فسفر و پتاسیم دارد.
محدودیت های بالقوه
درطی فرآیند آسیاب تر، دیاکسید گوگرد برای کمک به استخراج نشاسته اضافه می شود. در نتیجه غلظت گوگرد در آن بین 0.33- 0.73 درصد ماده خشک است، که بالاتر از محدوده بی خطر برای گاوها است.
لذا خوراندن مقدار زیادی از آن می تواند منجر به مسمومیت گوگردی شود که در نتیجه می تواند منجر به کاهش مصرف خوراک ، بیشتر شدن و احتمال مرگ شود.
یک اختلال خاص مرتبط با مصرف گوگرد زیاد، بیماری پولیوانسفالومالاسی (polioencephalomalacia) است که بر سیستم عصبی تاثیر می گذارد و منجر به کوری، مشکل در جهت یابی و تشنج می شود.
همچنین مقدار گوگرد زیاد جیره می تواند خطر کمبود مس را افزایش دهد.
نشخوارکنندگان
خوراک گلوتن ذرت محصولی با فیبر بالا، انرژی متوسط و پروتئین متوسط است که اصولاً برای تغذیه نشخوارکنندگان استفاده می شود.
فیبر آن به مقادیر زیاد برای نشخوارکنندگان قابل هضم است و برای کاهش بار نشاسته در شکمبه می تواند جایگزین غلاتی مانند دانه ذرت شود. مقدار بالای فیبر ممکن است به جلوگیری از اسیدوز شکمبه کمک کند.
مقدار لیزین آن پایین است و اگر غلظت لیزین جیره پایین باشد، باید به جیره این اسیدآمینه اضافه شود.
ارزش غذایی
1)انرژی
قابلیت هضم ماده آلی گلوتن ذرت خشک در شرایط آزمایشگاهی از 70 تا بیش از 80 درصد متغیر است.
تفاوت در ترکیب ( نسبت سبوس به شربت غلیظ، محتوای فیبر و نشاسته) و همچنین شرایط فرآوری (دما و زمان خشک کردن) دلیل این تنوع است.
قابلیت هضم ماده آلی آن ، در گوسفند کمتر از گاو است ( 72 درصد در برابر 75 درصد). مقادیر انرژی قابل متابولیسم آن از 72/2 تا 92/2 مگاکالری در کیلوگرم ماده خشک متفاوت است.
در حالی که مقادیر انرژی خالص شیرده آن از 65/1 تا 77/1 مگاکالری در کیلوگرم ماده خشک است.
خشک کردن خوراک گلوتن ذرت موجب کاهش انرژی آن می شود. برای مثال، زمانی که خوراک گلوتن ذرت مرطوب به گاوهای آخر دوره پروار داده شد، میزان انرژی خالص بیشتری برای افزایش وزن نسب به خشک داشت.
این موضوع می تواند به دلیل از دست دادن ترکیبات فرار در بخش شربت در طول خشک کردن بالای 60 درجه سانتی گراد باشد.
همچنین فیبر خوراک گلوتن ذرت مرطوب قابل هضم تر از حالت خشک آن است که منجر به افزایش مصرف بیشتر حالت مرطوب مقایسه با شکل خشک آن می شود.
2)ارزش پروتئینی
پروتئین عبوری آن 24 تا30 درصد است. این مقادیر برای خوراک گلوتن ذرت مرطوب 25 درصد است.
3)دسترسی فسفر
مقدار فسفر قابل جذب آن تقریباً دو برابر دانه ذرت است. که از مقادیر نیاز فسفر گاوها بیشتر است و ممکن است منجر به تشکیل رسوبات مجاری ادراری و تجمع فسفات در ادرار و کود شود.
خوش خوراکی و رفتار تغذیه ای
طعم تلخی دارد که خوش خوراکی آن را کاهش می دهد و منجر به مصرف پایین تر آن ، تا زمانی که دام به آن عادت کند، می شود.
برای مثال، گوساله های نر اخته ، تغذیه شده با جیره حاوی 40 درصد خوراک گلوتن ذرت مرطوب زمان کمتری را در پای آخورها نسبت به گروه شاهد صرف کردند.
دارای متوسط اندازه ذرات پایین است ( کمتر از 10% ماده خشک آن روی یک الک با سوراخ های به قطر یک میلیمتر باقی می ماند ) که برای جویدن مطلوب نیست.
زمانی که 18 درصد و 25درصد از آن با ذرت سیلو شده جایگزین شد، زمان نشخوار، فعالیت جویدن و pH شکمبه مقادیر زیادی کاهش یافت.
افزودن یونجه خرد شده به جیره گاوهای شیری که مقادیر زیادی خوراک گلوتن ذرت مرطوب مصرف می کردند سبب تشکیل بهتر تله فیبری در شکمبه شده و فعالیت شکمبه را افزایش داد که منجر به افزایش هضم شکمبه ای دیواره سلولی خوراک خرد شده گردید.
گاوهای شیری
مقادیر زیاد خوراک گلوتن مرطوب می تواند در جیره گاوهای شیری استفاده شود.
گاوهای تغذیه شده با 20 تا 35 درصد ( بر پایه ماده خشک) خوراک گلوتن ذرت مرطوب میزان شیر تصحیح شده برای انرژی با کارایی بالاتری نسبت به گروه شاهد تولید کردند.
زمانی که گلوتن ذرت به گاوهای شیرده داده شد، تولید پروتئین و لاکتوز شیر گاوها افزایش پیدا کرد در حالی که درصد چربی شیر پایین آمده و وزن چربی شیر تولیدی تغییری پیدا نکرد.
زمانی که خوراک گلوتن دانه ذرت مرطوب تا میزان 34 درصد از ماده خشک جایگرین کنسانتره شد، تاثیر معنی داری در مصرف ماده خشک، تولید شیر و ترکیبات شیر گاوها مشاهده نشد.
زمانی که خوراک گلوتن ذرت خشک به گاوهای شیری در اواسط شیردهی به مقدار 22 درصد ماده خشک داده شد، توانست سطوح تولید شیر را به همان میزان جیره های بر پایه دانه ذرت و کنجاله سویا حفظ کند.
در کشور برزیل، افزودن 16 درصد خوراک گلوتن ذرت خشک به جیره گاوها از نظر اقتصادی مقرون به صرف بود.
مطالعات انجام شده بیانگر کاهش خطی در مصرف ماده خشک و تولید شیر با افزایش آن ، جیره های بر پایه سیلوی ذرت بود. زمانی که جیره حاوی 30 درصد از آن بود، کاهش تولید شیر مشاهده گردید.
خوراک گلوتن ذرت مرطوب
سطوح نسبتاً بالایی از خوراک گلوتن ذرت مرطوب می تواند به جیره های گاوهای شیری اضافه شود و در بیشتر موارد باعث بهبود عملکرد دام ها می شود.
این پاسخ مثبت احتمالاً به علت کاهش اسیدوز شکمبه، افزایش ماده خشک مصرفی و همچنین کاهش اثرات تجمعی منفی نشاسته قابل تخمیر شکمبه بر هضم فیبر است.
با این حال، به دلیل سمیت احتمالی گوگرد، باید به 50 درصد کل ماده خشک مصرفی محدود شود.
در گوساله های پرواری جایگزینی خوراک گلوتن ذرت مرطوب با سطوح مختلف دانه ذرت که غلطک خشک خورده بودند سبب بهبود افزایش وزن متوسط ( تا 15 درصد بالاتر) و افزایش بازده خوراک ( تا 5 درصد بالاتر) دام ها شد.
خوراک گلوتن مرطوب نیز می تواند به مقدار 25 یا 50 درصد ماده خشک، بدون اثرات منفی بر عملکرد شود.
جایگزینی 40 درصد ماده خشک جیره خوراک گلوتن ذرت مرطوب به جای ذرت پرک باعث افزایش مصرف ماده خشک و افزایش وزن روزانه شد اما بازدهی خوراک را کاهش داد.
همان مقدار خوراک گلوتن ذرت مرطوب باعث افزایش قابلیت هضم ماده آلی و دیواره سلولی شد. خوراک گلوتن ذرت مرطوب توانست تا 35 درصد ( ماده خشک جیره) بدون اینکه بر عملکرد تاثیر منفی داشته باشد مصرف شود.
گلوتن ذرت مرطوب ( 25درصد تا 35 درصد مادهی خشک جیره) توانست به عنوان منبعی از انرژی در جیره های پایانی بر پایه ذرت پرک و همچنین به عنوان منبع فیبر، برای برطرف کردن نسبی نیازمندی های علوفه ای، استفاده شود.
در جیره های بر پایه یونجه ارزش غذایی گلوتن ذرت مرطوب نسب به ذرت پرک ممکن است با افزایش غلظت (10تا 20 درصد ماده خشک در باربر 30 درصد ماده خشک) بهبود یابد .
محدود کردن خوراک در حین رشد ممکن است استراتژی ای باشد که استفاده از گلوتن ذرت را در مصارف بالا، بهبود می بخشد.
کیفیت لاشه می تواند خوراک گلوتن ذرت مرطوب نیز قرار گیرد.گوساله های نر اخته تغذیه شده با ذرت غلطک خورده دارای چربی محوطه بطنی بیشتری نسبت به گوساله های اخته تغذیه شده با 50 درصد خوراک گلوتن ذرت بودند.
خوراک گلوتن ذرت خشک
خوراک گلوتن ذرت خشک توانست در جیره های پایانی پروار ، بدون اینکه به طور منفی بازدهی خوراک و انرژی خالص را تحت تاثیر قرار دهد و به طورکامل جایگزین ذرتی که بسیار ریز آسیاب شده است، شود.
جایگزینی جو با خوراک گلوتن ذرت خشک pH شکمبه را افزایش داد، که توانست به جلوگیری از کاهش بیش از حد pH شکمبه بعد از خوراک خوردن، کمک کند.
جایگزینی خوراک گلوتن ذرت خشک با دانه ذرت بازدهی خوراک و افزایش وزن را به علت محتوای انرژی قابل هضم پایین تر خواک گلوتن ذرت، کاهش دهد.
الیاف اصلاح شده ذرت
فیبر ذرت اصلاح شده محصول جانبی تولید شده توسط تخمیر ثانویه سبوس ذرت است که به کارخانجات فرآوری ذرت امکان می دهد اتانول کامل تری از دانه ذرت بازیابی کنند.
این محصول همان میزان پروتئینی را دارد که خوراک گلوتن ذرت دارد اما از نظر میزان فیبر (ADF 45% DM) غنی تر است. خوراندن این محصول تا سطح 15 درصد جیره به تلیسه های در حال رشد منجر به کاهش عملکرد تولیدی آنها شد.
گوسفند
شکل مختلف خوراک گلوتن ذرت ( مرطوب، خشک، سیلو شده) تا 50% جیره بره های تغذیه شده با میزان بالایی از کنسانتره داده شد و با جیره های غذایی مبتنی بر کنجاله ذرت- اوره یا ذرت – سویا مقایسه شد.
در میش های در حال رشد، خوراک گلوتن ذرت خشک شده به مقدار 10 یا 20 درصد جیره غذایی حاوی کاه برنج منجر به بهبود عملکرد دام ها گردید.
با افزودن 10 درصد از این ماده خوراکی به گاوهای پرواری افزایش وزن روزانه و بازدهی خوراک بهبود یافت.
بز
بزهای شیری تغذیه شده با خوراک گلوتن ذرت خشک شده، غلظت پروتئین شیر بالاتری در مقایسه با بزهای تغذیه شده با دیگر منابع پروتئینی ، مثل لوبیای فابا، کنجاله آفتاب گردان یا تخم پنبه ، داشتند.
ترجمه: مهندس فرشته قدیمی
تایید و ویرایش: دکتر کامران رضایزدی
