فهرست مطالب
میزان احتیاجات فسفر در دام های مختلف چقدر است ؟
- فسفر در طول روده جذب می شود، اما بیشتر جذب در دئودنوم و ژوژنوم رخ می دهد.
- در نشخوارکنندگان، بزاق منبع اصلی فسفر بوده که به داخل دستگاه گوارش ترشح می شود.
- جذب فسفر از طریق روده به مقدار فسفر و جذب مناسب آن در روده نیز بستگی دارد.
- قابلیت جذب روده ای فسفر ممکن است بین 50 تا70 درصد متغیر باشد، که این رقم برای اسب ها به 30 تا 50 درصد می رسد .
- درصد بالایی از فسفر در گیاهان به فرم فیتات است، که توانایی جذب آن با توجه به نوع حیوان متفاوت خواهد بود.
میزان جذب فسفر به عوامل مختلفی بستگی دارد که این عوامل به طور خلاصه شامل
- نسبت کلسیم به فسفر
- مصرف فسفر و ماده ی خشک مصرفی
- تنوع اجزای تشکیل دهنده جیره
- وضعیت فیزیولوژیکی و احتیاجات تولید (شیر، رشد، آبستنی)
- نژاد
- سطح فعالیت
- منبع فسفر و قابلیت جذب آن
- pH روده
- ویتامین D مصرفی و مقدار آن در کبد و کلیه
- سن (میزان جذب در حیوانات جوان بیشتر است)
- انگل های روده ای
- عوامل محیطی از جمله استرس حاصل از بیماری ها، تراکم بیش از حد، تهویه ضعیف و کنترل دمایی نامناسب
- مصرف مقادیر بالای کلسیم، آهن، آلومینیوم، منیزیم، منگنز، پتاسیم جیره
- افزایش ویتامین C سبب افزایش جذب فسفر می شود
- نیاز به فسفر توسط آنزیم فیتاز کاهش می یابد
متابولیسم
- بعد از جذب، فسفر ذخیره شده و به منظور بازجذب به GIT مجرای دستگاه گوارش و یا در تشکیل استخوان ها، تولید شیر یا تخم مرغ مورد استفاده قرار می گیرد .
- سطح فسفرخون توسط هورمون پاراتیروئید و تیروکلسیتونین کنترل می شود.
- برای حفظ سطوح طبیعی فسفر در پلاسما ، فسفر از استخوان بازجذب می شود.
- هنگام آزاد شدن کلسیم از استخوان ها و به طور همزمان ، یون فسفر هم در خون آزاد می شود.
دفع
- در صورتی که مقدار فسفر مصرفی بالا باشد مدفوع مسیر اولیه دفع فسفر در گیاهخواران است.
- ادرار در گوشت خوران و انسان مسیر اولیه دفع است.
- وقتی که جذب فسفر در نشخوارکنندگان بالا باشد فسفر از طریق بزاق نیز دفع می شود .
- دفع متغیر از طریق مدفوع نقش مهمی در کنترل در کنترل هموستاتیک بدن دارد.
- مقداری از فسفر به شکل سلول های میکروبی و محصولات دفع می شود.
- قابلیت دسترسی پایین فسفر فیتانه، دفع مدفوعی فسفر را افزایش می دهد در نتیجه سبب آلودگی محیط زیست خواهد شد
میزان احتیاجات فسفر در دام های مختلف :
| حداقل نیاز بر اساس NRC (گرم درکیلوگرم ماده خشک) | |||||
| NRC | دیگر حیوانات | NRC | طیور | NRC | نشخوارکنندگان |
| 16 – 9 | سگ | 4/5 | جوجه | 28 | گوساله (a) |
| 6 | گربه | 3/5 | مرغ گوشتی | 4/5 – 3/5 | گاو شیری |
| 3/8 – 1/7 | اسب | 2/5 | مرغ مادر | 2/5 – 0/5 | گاو گوشتی |
| 6 – 4/5 | ماهی | 2/5 | مرغ تخمگذار | – | بره |
| 5 – 2/2 | خرگوش | 6 – 3/5 | بوقلمون | 3/8 – 1/6 | گوسفند |
| مقدارتوصیه شده | دیگر حیوانات | مقدارتوصیه شده * | طیور | مقدارتوصیه شده | نشخوارکنندگان |
| 10 – 5 | سگ | 4/5 – 4 | جوجه | 4 | گوساله |
| 8 – 5 | گربه | 4 | مرغ گوشتی | 4/5 – 3/5 | گاو شیری |
| 5 – 1/5 | اسب | 4/3 – 4 | مرغ مادر | 2 – 1/5 | گاو گوشتی |
| ماهی | 5 – 4 | مرغ تخمگذار | 3/1 – 2/5 | بره | |
| خرگوش | 7 – 5 | بوقلمون | 5 – 2/5 | گوسفند | |
نکات:
- در شیرخشک به مقدار 4/5 تا 7 گرم درکیلوگرم ماده خشک
*فسفر قابل جذب
شاخص کافی بودن فسفر در بدن حیوان
| شیر | ادرار | سرم | کلیه | کبد | گونه |
| 1000 – 600 | – | 6/0 – 4/5 | 13 – 8 | 14 – 6 | گاو |
| – | 1/5 – 0/1 | 8 – 4 | 13 – 6 | 14 – 7 | گوسفند |
| – | – | 6/0 – 4/5 | – | – | طیور |
| 90 – 50 | 2/3 – 0/25 | 5/0 – 2/7 | 11 – 9 | 12 – 8 | اسب |
| – | – | 6/0 – 3/5 | 14 – 7 | 12 – 6 | سگ |
| میلی گرم در لیتر | میلی گرم در100میلی لیتر | میلی گرم در100میلی لیتر | میلی گرم درگرم ماده خشک | میلی گرم درگرم ماده خشک | واحد |
علائم عمومی کمبود
- ضعف
- برداشت مواد معدنی از استخوان ها (مشابه کمبود کلسیم)
- از دست رفتن کلسیم بدن
- کاهش اشتها ( بیاشتهایی در موارد شدید بی اشتهایی کامل رخ دهد)
- اختلال در متابولیسم انرژی
- کاهش رشد
- کاهش بازده خوراک
- گنده خواری
- کدر و زبر شدن موها
- باروری ضعیف (اختلال در علائم فحلی با پایین آمدن نرخ آبستنی)
- اختلالات تولید مثل
- کمبود شدید منجر به وقوع نرمی استخوان(در حیوانات جوان)، پوکی استخوان (در حیوانات بالغ و مسن) و دیگر بیماری های مرتبط با آنها می شود.
علائم کمبود در نشخوارکنندگان
- در حیوانات چرا کننده در مرتع، فسفر رایج ترین مادهی معدنی است که کمبود آن وجود دارد.
- عدم باروری، فحلی نامنظم، فحلی خاموش ، نرخ گیرایی پایین، کاهش آبستنی
- کاهش کیفیت و مقدار شیر تولیدی
- تب شیر ( مرتبط با منیزیم و کلسیم)
- کاهش درصد پروتئین شیر
- جویدن چوب، سنگ و استخوان
- هضم فیبر و سنتز پروتئین میکروبی
- نرخ پایین برهزایی
- افزایش التهاب رحم و کاهش پاسخ های ایمنی شود.
علائم کمبود در طیور
- کاهش تولید، کیفیت، اندازه تخم مرغ و ضخامت پوسته تخم مرغ
- اختلال در تولید مثل (کاهش قابلیت جوجه درآوری ، بدنیا آمدن جوجه های مرده، افزایش جوجه های ضعیف، کاهش فعالیت جفت گیری، به تاخیر افتادن بلوغ جنسی)
- افزایش مرگ و میر
- افزایش اندازه غدد تیروئید
علائم کمبود در اسب ها
- جویدن چوب، استخوان، مو، سنگ و لباس.
مسمومیت
- با مصرف یک دوز زیاد آن سمیتی ایجاد نمی شود.
- ممکن است اسهال خفیف رخ دهد.
- مصرف زیاد و طولانی مدت باعث بروز مسمومیت می گردد
- کاهش باروری
- اختلال در رشد اسکلتی
- اختلال در زیست فراهمی منگنز
- افزایش نیاز به کلسیم ، آهن، منیزیم ، منگنز
- افزایش خطر ایجاد سنگ های کلیوی و مجاری ادرار
- جذب بیش از حد استخوان ها
علائم مسمومیت در نشخوار کنندگان
- عدم توانایی ایستادن در کاو های شیری
- تحلیل رفتن ماهیچه ها و نرم شدن و شکستگی استخوان های بدن
- افزایش خطر ایجاد سنگهای کلیوی و مجاری کلیوی و مجاری ادراری ( این خطر در گوسفندان شایع تر است)
- کاهش جذب منیزیم
- مهار فعالیت ویتامین D
علائم مسمومیت در اسب
- پرکاری غده پاراتیروئید در زمانی که فسفر جیره بیش از حد نیاز بوده و مقدار کلسیم جیره پایین باشد مشاهده شده که منجر به لنگش و بزرگی فک پایین (بزرگتر شدن سر حیوان) دیده می شود.
علائم مسمومیت در طیور
- استفاده بیش از حد از سنگ های فسفاته و نمک های اسید فسفریک و توازن اسید و باز را در مرغ های تخم گذار تحت تاثیر قرار می دهد.
- بیقراری، تحریک پذیری، کانیبالیسم
- کاهش تولید تخم مرغ و کاهش کیفیت پوسته تخم مرغ
- بدشکلی استخوان های پا و افزایش تلفات
| حداکثر سطح قابل تحمل فسفر در جیره (گرم/کیلوگرم ماده خشک) | |||
| گاو | 10 | خرگوش | 10 |
| گوسفند | 10 | سگ | 16 |
| طیور | 15(8 برای مرغهای تخم گذار) | اسب | 10 |
| (نسبت کلسیم به فسفر مهم است) | |||
ترجمه: خانم مهندس فرشته قدیمی
تایید و ویرایش: دکتر کامران رضایزدی
منبع: The Minerals Directory: By Dr.W.N.Ewing and S.J.Charlton
