آغوز یا کلستروم چیست؟

آغوز یا کلستروم چیست ؟

آغوز یا کلستروم  اولین شیری است که توسط گاو تولید می­ شود. شیردوشی دوم تا هشتم را اصطلاحاً ” شیر انتقالی” (transition milk) گویند.

آغوز و اهمیت آن در رشد ایمنی گوساله‌ها

مطالعات نشان داده‌اند که کیفیت و مدیریت صحیح مصرف آغوز تأثیر مستقیم بر رشد و توسعه ایمنی گوساله‌ها دارد. گوساله‌هایی که در ساعات اولیه زندگی آغوز با کیفیت و به مقدار کافی دریافت می‌کنند، نه تنها مقاومت بیشتری در برابر بیماری‌ها نشان می‌دهند، بلکه در رشد وزنی و بازده خوراک نیز عملکرد بهتری دارند.

این تأثیرات مثبت ناشی از محتوای بالای ایمنوگلوبولین‌ها و دیگر مواد مغذی موجود در آغوز است. با رعایت اصول بهداشتی در جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آغوز، می‌توان از اثرات منفی آلودگی‌های باکتریایی جلوگیری کرد و کیفیت آن را برای مصرف گوساله‌ها حفظ نمود.

تفاوت بین آغوز و شیر معمولی چیست؟

برخلاف شیر کامل، آغوز حاوی مواد بسیار مهمی مثل ایمنوگلوبولین­ ها (آنتی ­بادی ­ها)، انرژی، سیتوکین­­ ها، فاکتورهای رشد، و سطوح بالاتری از ویتامین­ ها و مواد معدنی است که برای تغذیه گوساله تازه متولد شده لازم و ضروری است.

علاوه بر این، آغوز میزان چربی و پروتئین بالاتری نسبت به شیر معمولی دارد.

جدول 1- تفاوت در ترکیبات مواد مغذی بین آغوز، شیر انتقالی و شیر کامل.

نکته کلیدی:

گوساله ­هایی که آغوز دریافت نمی­ کنند در خطر ابتلای به بیماری و 74 برابر بیشتر احتمال مرگ در 21 روز اول زندگی­ شان هستند.

چرا آغوز مهم است؟

گوساله بدون ایمنوگلوبولین ­ها در واقع بدون آنتی ­بادی­ های محافظتی که برای حفاظت از او در برابر بیماری­ ها لازم است، متولد می­ شود.

آغوز منبعی غنی­ از این آنتی­ بادی­ ها است. گوساله برای دفاع در برابر عوامل بیماری­ زا تا زمان فعال شدن سیستم ایمنی خود، به انتقال موفق این آنتی­ بادی­ های مادری از آغوز متکی است.

وضعیت ایمنوگلوبولین گوساله­ ها در خطر یا مرده

شکل1- نتایج آزمایش کدورت در معرض سولفات روی(ZST). ایمنی کافی به عنوان یک ZST ≥ 20 واحد تعریف می­ شود.

چه مقدار آغوز باید به مصرف دام برسد؟

با خوراندن آغوز به دام بوسیله پستانک یا لوله معد­ه ­ای (stomach tube) می ­توانید مطمئن شوید که دام مقدار کافی­ از آن را دریافت می­ کند.

اولین حجم مصرفی آغوز حداقل باید سه لیتر باشد. این مقدار باید در طی دو ساعت اول تولد خورانده شود.

این مقدار آغوز می تواند پیش از استقرار ارگانیسم­ های بیماری زا در دستگاه گوارش، ایمنی گوساله را در برابر بیماری­ ها فراهم کند.

راهنمای دیگر برای مشخص شدن میزان خوراندن آغوز به گوساله تازه متولد شده، وزن گوساله است.

چنانچه این مقدار بسته به نژاد و طول دوره آبستنی متغیر است، گفته می­ شود که این مقدار باید 8/5% وزن گوساله تازه متولد شده به عنوان اولین خوراک باشد ( مثلاً یک گوساله­ 35 کیلوگرمی به میزان 3 لیتر آغوز احتیاج دارد).

یک راه آسان برای اطمینان از تغذیه مناسب آغوز استفاده از قانون 1،2،3 مطابق توصیه Animal Health Ireland است.

قانون آغوز 1-2-3 برای گوساله های شیری :

1-به عنوان اولین خوراک مصرفی گوساله از آغوز استفاده کنید.

2-تا دو ساعت بعد از تولد گوساله آغوز به او خورانده شود.

3-حداقل میزان آغوز خورانده شده 3 لیتر باشد.

نقش تکنولوژی‌های نوین در مدیریت آغوز

با ظهور ابزارها و تکنولوژی‌های نوین، مدیریت تغذیه آغوز برای گوساله‌ها بهبود یافته است. دستگاه‌های پیشرفته‌ای نظیر رفرکتومترهای دیجیتال بریکس، امکان سنجش دقیق کیفیت آغوز را فراهم می‌کنند و به دامداران اجازه می‌دهند که در تصمیم‌گیری‌های خود دقیق‌تر عمل کنند.

همچنین، روش‌های حرارتی مدرن نظیر پاستوریزاسیون کنترل‌شده کمک می‌کنند تا شمار باکتری‌های مضر کاهش یافته و کارایی جذب مواد مغذی افزایش یابد. این پیشرفت‌ها نه تنها در بهبود سلامت گوساله‌ها مؤثر بوده، بلکه بهره‌وری دامداری‌ها را نیز افزایش داده است.

کیفیت آغوز چگونه تخمین زده می­ شود؟

کیفیت آغوز با توجه به میزان ایمنوگلوبین G (IgG) موجود در آن اندازه­ گیری می شود.

غلظت این ایمنوگلوبین باید بیشتر از 50 گرم در لیتر باشد. اگر آغوز بالافاصله بعد از زایمان گاو گرفته شود، بالاترین کیفیت را خواهد داشت، به طوری که محتوای ایمنوگلوبولین در دوشش دوم نصف می­ شود.

اگر کیفیت آغوز ضعیف باشد نباید به عنوان اولین خوراک به مصرف گوساله برسد، این آغوز می­ تواند به عنوان خوراک دوم یا سوم استفاده شود.

در خیلی از دامداری ها بررسی کیفیت آغوز از طریق کلسترومتر یا Brix refractometer اندازه گیری می­ شود. بررسی چشمی کیفیت آغوز نمی­ تواند به عنوان یک روش دقیق در نظر گرفته شود.

نکات کلیدی:

احتمال می رود گوساله هایی که رها می­ شوند تا خودشان از مادر آغوز را دریافت کنند میزان ایمنی کمتری را دریافت می­ کنند.

چگونه می­ توان متوجه شد که آیا گوساله میزان کافی از آغوز را دریافت کرده است یا خیر؟

اگر گوساله­ ها بلافاصله بعد از تولد به میزان کافی آغوز دریافت نکنند، آنتی­ بادی ­ها نمی­ توانند با موفقیت به بدن آنها منتقل شوند ( FPT).

عدم انتقال مثبت آنتی بادی­ ها به طور مشخص موجب افزایش وقوع بیماری­ ها و شیوع امراض و مرگ میر در گوساله ­ها می­ شود، بنابراین تعیین اینکه آیا گوساله میزان کافی از آنتی­ بادی برای محافظت خود دریافت کرده است یا نه بسیار مفید است.

این کار می­ تواند با اندازه ­گیری سطوح Ig در سرم خون گوساله انجام شود. آزمایش کدورت در معرض سولفات روی ( The Zinc Sulphate Turbidity Test) به طور روتین توسط بخش کشاورزی برای تعیین FPT انجام می­ شود.

سوال کلیدی:

آیا می ­توان گوساله­ ها را با آغوز مخلوط از چند منبع تغذیه کرد؟

تحقیقات نشان می ­دهد که هیچ تفاوتی در IgG سرم یا وزن گیری بین گوساله­ های تغذیه شده با آغوز گرفته شده از منابع مختلف (مخلوط آغوز چند گاو) یا از یک منبع (آغوز مادر) وجود ندارد.

با این حال استفاده از آغوز مخلوط خطر امنیت زیستی دارد و باید با ملاحظه و احتیاط فراوان استفاده شود.

مخلوط کردن آغوز می ­تواند کیفیت آغوز را بدلیل رقیق شدن کمتر کند، بنابراین آغوز­هایی را با هم مخلوط کنید که از نظر کیفیتی شبیه هم باشند.

چه فاکتورهایی بر روی انتقال ایمنوگلوبولین ­ها تاثیر می­ گذارند؟

انتقال ایمنوگلوبولین­ ها به گوساله به عوامل زیادی بستگی دارد. شامل:

• کیفیت آغوز
• توانایی گوساله برای جذب IgG (که تحت تاثیر مدت زمان تولد تا اولین تغذیه قرار می­ گیرد).
• میزان آغوز تغذیه شده.

توانایی گوساله برای جذب IgG در دو ساعت اول بعد از تولد در بالاترین حد قرار دارد، اما بعد از گذشت شش ساعت این توانایی به تدریج کاهش می­ یابد.

توانایی جذب گوساله 24 ساعت بعد از تولد به طور کامل از بین می­ رود. بنابراین هرچه گوساله بعد از تولد سریع تر با آغوز تغذیه شود، میزان جذب IgG نیز بالاتر خواهد بود.

نکات کلیدی:

تغذیه میزان کمی از آغوز یا شیر انتقالی (شیر انتقالی شامل دوشش سوم به بعد می باشد)در طی دو هفته اول بعد از تولد اغلب با وقوع اسهال در گوساله ­ها مرتبط است.

چه عواملی بر درصد ایمنوگلوبولین ­ها در آغوز تاثیرگذار است؟

عواملی وجود دارد که میزان و غلظت ایمنوگلوبولین ­ها را در آغوز گاو تعیین می­ کنند. این عوامل شامل:

• تعداد شکم زایمان.
• غلظت IgG در آغوز گاوهای شکم اول و دوم در مقایسه با شکم سوم و چهارم، کمتر می باشد
• نژاد گاو
• طول دوره خشکی (اگر کمتر از سه هفته باشد).
• مدت زمان بین زایمان تا اولین دوشش

غلظت IgG در آغوز گاوی که 9 ساعت پس از زایمان دوشیده شده در مقایسه با ساعت های اولیه پس از زایمان، کمتر می باشد.

آغوز گرفته شده از گاوها تا شش ساعت بعد از زایمان بالاترین میانگین غلظت IgG را دارد.

• فصل زایمان
• گاوهایی که در اواخر فروردین و اردیبهشت زایمان می کنند در مقایسه با گاوهایی که در اوایل پاییز زایمان می کنند، غلظت IgG کمتری در آغوزشان تولید می کنند.
• حجم آغوز

غلظت IgG آغوز با افزایش حجم آغوز به صورت خطی کاهش می ­یابد (1/7 گرم/لیتر کاهش در میزان IgG به ازای هر کیلوگرم افزایش در تولید آغوز)

نکته کلیدی؟

تحقیقات نشان داده است که غلظت IgG آغوز به میزان 3/7 درصد در هر ساعت بعد از گوساله ­زایی کاهش می ­یابد.

چطور لوله ­ای را وارد معده گوساله کنیم؟

زمانی که گوساله­ ها ضعیف باشند یا توانایی کمی برای نوشیدن داشته باشند، استفاده از لوله مری یک راه کارآمد و سریع برای رساندن میزان کافی آغوز به گوساله است.

استفاده از این روش بلافاصله بعد از تولد در دامداری­ ها غیررایج نیست. البته باید در این کار دقت زیادی به خرج داد زیرا هر حرکت اشتباه می ­تواند منجر به رسیدن آسیب ­های شدید به گوساله و یا حتی مرگ آن شود.

روش وارد کردن لوله مری:

1-طول لوله مناسب را برای گوساله با اندازه­ گیری فاصله بین نوک بینی تا نوک آرنج دست گوساله آن تعیین کنید . این فاصله معمولاً 45 سانتی متر یا بیشتر است.

2-نوک لوله باید نرم بوده، تیز و آسیب رسان نباشد. لوله را در آب گرم بگذارید تا انعطاف پذیری آن بیشتر شود. لوله را در محلول روان کننده مانند روغن گیاهی قرار داده و نوک لوله را در آغوز غوطه ­ور کنید.

3-زمانی که دهان گوساله باز شد، لوله به آهستگی در طول زبان تا قسمت عقبی دهان وارد می ­شود. لوله را به سمت چپ گلو هدایت کنید. زمانی که لوله در قسمت پشتی دهان قرار گرفته باشد، گوساله شروع به جویدن لوله می کند و این عمل باعث می شود که لوله را به درستی به سمت مری هدایت کند.

4-اگر لوله به درستی قرار بگیرد، حلقه­ های نای (که به سمت ریه­ ها هستند) و مری سفت و سخت را می ­توان به راحتی احساس کرد. انتهای لوله که به سمت بیرون هست باید از جهت جریان هوا چک شود، که این نکته روشن می­ کند که لوله به داخل ریه­ ها وارد شده است.

5-زمانی که لوله در جای خودش قرار گرفت،  می­ توان جریان آغوز را به سوی معده گوساله برقرار کرد. برای جلوگیری از وارد شدن شک به گوساله و همچنین جذب بهتر آنتی ­بادی ها  دمای آغوز باید در دمای بدن گوساله ( 38 درجه سانتی­گراد) باشد. دو الی سه دقیقه طول می­ کشد تا جریان مناسبی برقرار شود. اگر نرخ جریان آهسته باشد گوساله کمتر شیر را برمی­ گرداند.

6-زمانی که تغذیه به پایان رسید، لوله باید به آهستگی برداشته شود. لوله باید تمیز و ضد عفونی شده و سپس در جایی گذاشته تا خشک شود.

آلودگی آغوز

معمولاً در دامداری ها آلودگی باکتری­یایی آغوز رخ می­ دهد، که این اتفاق با دو نگرانی همراه است:

1-ریسک انتقال آلودگی به گوساله­ ها

2-کاهش جذب IgG در روده ­ها

گوساله­ هایی که با آغوز با آلودگی باکتری­یایی بالا تغذیه شوند (>1000000 cfu/ml) باعث کاهش IgG سرم در طی 24 ساعت می ­شود، در حالی که گوساله هایی که با آغوز با سطوح باکتریایی 100000 cfu/ml تغذیه می ­شوند به انتقال غیرفعال مناسب دست می­ یابند.

نکته کلیدی:

برخی مطالعات نشان می­ دهد که شمار کل باکتری ­های آغوز نباید از cfu/ml 100000  و کلیفرم های مدفوع باید زیر cfu/ml 10000  باشد.

چطور می ­توان به شمار باکتریایی مطلوب در آغوز رسید؟

با جمع ­آوری بهداشتی ، جلوگیری از آلودگی باکتریایی،  فریز کردن یا در یخچال گذاشتن سریع آغوز اضافی و انجام فرآیندهای حرارتی بر روی آن می­ توان به شمار باکتریایی مناسب در آغوز رسید.

نگهداری آغوز در دمای اتاق باعث افزایش رشد باکتری می­ شود.

پاستوریزه کردن آغوز (30 یا 60 دقیقه در حرارت 60 درجه سانتی­گراد) باعث کاهش شمار باکتری­ ها، حفظ غلظت IgG و افزایش کارایی ظاهری جذب IgG در مقایسه با گوساله­ هایی که با آغوز خام تغذیه شده اند، می­ شود.

علاوه بر این گوساله­ هایی که با آغوزی که مورد فرایند حرارتی قرار گرفته تغذیه می ­شوند به احتمال پایین­ تری به بیماری مبتلا می­ شوند.

آیا می ­توان از جایگزین ­های آغوز استفاده کرد؟

ایده ­آل­ترین منبع آغوز مادر خود گوساله است. به دو دلیل:

1-نگرانی از احتمال گسترش یون و سایر بیماری­ ها

2-گوساله برای مبارزه با ارگانیسم ­های بیماری­ زای موجود در مزرعه ایمنی بدست می­ آورد.

دومین جایگزین خوب بعد از آغوز مادر خود گوساله، آغوز گاوهای دیگر همان گله است. اگر قصد استفاده از میزان کافی آغوز را ندارید و یا میزان کافی در اختیار ندارید با دامپزشک خود مشورت کنید.

محصولات جایگزین آغوز (CR) نیز موجود هستند. اگرچه غلظت پروتئین آب پنیر (WPC) که به عنوان جانشین آغوز استفاده می ­شود، در جلوگیری از شیوع بیماری ها و مرگ و میر، تاثیر کمتری دارد.

بعلاوه، قابلیت منابع آغوز جایگزین تجاری در ممانعت از نقص انتقال ایمنی غیر فعال در گوساله­ ها پایدار و ثابت نیست.

بنابراین جانشین­ های آغوز باید تنها به عنوان آخرین راه حل مورد استفاده قرار گیرند، و فریز کردن هر مقدار آغوز با کیفیت بالای اضافی باید در دامداری به صورت روتین انجام شود.

جدول3-آغوز در برابر جانشین آغوز:29 روز اول زندگی.

آغوز را چگونه ذخیره کنیم؟

می­ توان آغوز را به مدت دو روز در دمای 4 درجه سانتی­گراد بدون بروز هیچ اثر منفی ­ای بر روی جذب IgG توسط گوساله نگهداری کرد. نگهداری آغوز در دماهای بالاتر به علت افزایش آلودگی باکتریایی منجر به کاهش در جذب IgG می ­شود.

می­ توان آغوز را در دمای 18- تا 25- درجه سانتی گراد به مدت یکسال بدون تغییر در کیفیت آن نگهداری کرد.

چگونه آغوز را یخ زدایی کنیم؟

آغوز باید به آهستگی در دمای زیر 50 درجه سانتی­گراد، مثلا در حمام آب، به منظور جلوگیری از تاثیر بر کیفیت آن یخ زدایی کرد.

آغوز سرد و در یخچال مانده را باید قبل از مصرف در حمام آب گرم کرد. این کار به دریافت بیشتر آنتی­ بادی ­ها توسط گوساله کمک می­ کند.

در صورت لزوم آغوز را باید تا میزان دمای بدن (38 درجه سانتی­گراد) در آب گرم (حداکثر 50 درجه سانتی گراد) یخ زدایی کرد.

نکته کلیدی

دماهای بالای 50 درجه سانتی­گراد می ­تواند منجر به دناتوره شدن پروتئین­ ها، شامل ایمنوگلوبولین ­ها شود. بنابراین هیچ وقت نباید آغوز را در آب جوش یخ زدایی کرد.

چک لیست آغوز:

قانون 1،2،3 آغوز را فراموش نکنید

مادر خود گوساله ایده ­آل­ترین منبع برای آغوز است.

استفاده از لوله مری یک روش موفق برای مدیریت آغوز است.

می­ توان آغوز را به مدت دو روز در دمای 4 درجه سانتی­گراد نگهداری کرد.

آغوز فریز شده را می­ توان در حمام آب با دمای زیر 50 درجه سانتی­گراد یخ زدایی کرد.

برای جذب حداکثر IgG آلودگی آغوز را محدود کنید

چهار نکته برای خوراندن آغوز:

منبع  Agriculture and Food Development Authority

ترجمه: مهندس فرشته قدیمی .  دانلود مقاله