تاثیر ویتامین E بر نشخوارکنندگان
ویتامین E نامی عمومی برای ترکیبات مختلفی است که بر پایه توکوفرول یا توکوتری انول ساخته میشوند.
آلفاتوکوفرول به‌عنوان ویتامین E شناخته میشود و ترکیب فعال در مکمل‌های خوراک دام ویتامین E هست.
آلفاتوکوفرول میتواند از منابع طبیعی ساخته شود یا به‌صورت مصنوعی ساخته شود.
منابع گیاهی ویتامین E (که به نام RRR-آلفاتوکوفرول شناخته میشوند) از روغن‌های گیاهی به دست می‌آید و تقریباً ۵/۱ برابر نوع سنتتیک فراهمی زیستی دارد.
تخریب ویتامین E در شکمبه ناچیز گزارش شده است.
دسته‌بندی: محلول در چربی
نام‌های دیگر: توکوفرول، RRR-آلفاتوکوفرول (که قبلاً با نام d-آلفاتوکوفرول شناخته می‌شد)،
all-rac-آلفاتوکوفرول (که با نام dl-آلفاتوکوفرول شناخته می‌شد)
منابع اصلی در طبیعت:
روغن جوانه گندم، گراس ها، شبدر، یونجه، دانه‌های روغنی سالم، روغن‌های گیاهی، جگر و تخم‌مرغ.
عملکرد بیولوژیکی:
- به‌عنوان آنتی‌اکسیدان محلول در چربی
- محرک‌های سیستم ایمنی
- تنظیم سنتز DNA
- اثر ضد سم (در مقابل سموم دارای رادیکال آزاد)
- محافظت از بافت‌ها
- توسعه اندام‌های تولیدمثلی
- تنظیم بیان ژن
مزایا برای حیوان:
- بهبود پاسخ ایمنی
- پایداری بیشتر بافت و چربی در محصولات حیوانی
- آماده‌سازی برای آبستنی و تأمین یکپارچگی و عملکرد بهینه اندام‌های تولیدمثلی
- مقادیر بالای ویتامین ای معمولاً در خوراک دام برای بهبود عملکرد دستگاه ایمنی و کیفیت گوشت به کار می‌رود.
نشانه‌های کمبود:
- عمومی: بدشکلی عضلانی، اختلالات باروری، کاهش پاسخ ایمنی
- تاثیر ویتامین E بر نشخوارکنندگان : بیماری عضله سفید، جفت ماندگی، افزایش ورم پستان.
مصرف مقادیر بیش از حد نیاز:
مستنداتی مبنی بر اثرات منفی مصرف بیش‌ازاندازه خوراکی در نشخوارکنندگان موجود نیست.
شکل تجاری معمول:
all-rac-آلفا توکوفریل استات، RRR-آلفا توکوفریل استات، RRR-آلفاتوکوفرول
ویژگی‌های ظاهری:
روغن غلیظ زرد روشن (توکوفرول، توکوفریل استات)، پودر سفید تا کرم (توکوفریل استات)،
پودر جاذب (توکوفریل استات)، پودر پوشش‌دار اسپری خشک‌شده برای محصولات حل شونده در آب (توکوفریل استات)
آیا غذاها دارای مقادیر کافی ویتامین E هستند؟
تحقیقات کنونی نشان میدهد که خوراک‌های ذخیره‌شده حاوی مقادیر کافی ویتامین E برای برآوردن نیازهای حیوانات نیستند.
مکمل ویتامین E در تمام جیره‌هایی که حاوی یونجه خشک، سیلو، علوفه سبز و حتی دام هایی که چرا می کنند مورد نیاز است.
سطح ویتامین در هر خوراک ذخیره شده با گذشت زمان کاهش می یابد.
فرآیند تخمیر مربوط به ساخت سیلو بیشتر ویتامین ها را از بین می برد. علوفه های تازه در حال رشد دارای مقادیر کافی ویتامین E هستند.
ویتامین E در حیوان چه می کند؟
ویتامین E در کنترل اعصاب، عضلات و حواس نقش دارد. انقباض ماهیچه هایی که امکان حرکت، ضربان قلب، عملکرد شکمبه و ریه را فراهم می کند، همگی تحت تاثیر ویتامین E هستند.
دفع مدفوع، رشد، ضریب تبدیل خوراک و تولید مثل نیز تحت تاثیر قرار می گیرند. اشاره شده است که با کمبود ویتامین E در جیره های قبل از زایش، بروز ورم پستان و جفت ماندگی افزایش می یابد.
عملکرد تولیدمثلی گاوها و گاو نر نیز در صورت کمبود ویتامین E می تواند کاهش یابد.
آیا ویتامین E بر کیفیت گوشت تأثیر می گذارد؟
ویتامین E به حفظ رنگ صورتی یا قرمز روشن و طعم گوشت کمک می کند. این امر استقبال مشتری از گوشت در قفسه را بهبود می بخشد.
هنگامی که گوشت شروع به اکسید شدن می کند، تغییر رنگ و بد طعم یا بوی بدی در گوشت ایجاد می شود.
حیواناتی که قبل از کشتار با سطوح بالای ویتامین E تغذیه می شوند، ماندگاری گوشت را بهبود می بخشد.
پایداری در شرایط محیط:
در بسته‌بندی‌های تولیدشده اصلی: تا ۲ سال، در خوراک و پر میکس‌ها: حداقل ۶ ماه
مترجم : مهندس محمد حسین مقیمی – منبع
این پدیده به دلیل "طوفان استرس اکسیداتیو" در این دوره رخ میدهد:
تولید بالای رادیکالهای آزاد: شروع ناگهانی متابولیسم برای تولید شیر، باعث افزایش فوقالعاده تولید گونههای فعال اکسیژن (ROS) در میتوکندریها میشود.
کاهش مصرف خوراک (DMI): این امر، دریافت کلی ویتامین E و پیشسازهای آن را محدود میکند.
تخلیه ذخایر بدن: ویتامین E برای انتقال به آغوز استفاده میشود و غلظت پلاسمایی آن به شدت افت میکند.
افزایش بار سموم: کاهش عملکرد کبد (به دلیل خطر کبد چرب) و افزایش نفوذپذیری روده ممکن است بار سموم اندوتوکسینی را افزایش دهد که خود محرک تولید ROS هستند.
در این شرایط، حتی مقادیر "کافی" ویتامین E ممکن است برای خنثی کردن حجم عظیم رادیکالهای آزاد ناکافی باشد و نیاز به افزایش مقدار مصرف احساس شود.
هر دو از اشکال ویتامین E هستند اما دارای تفاوتهای ساختاری و عملکردی هستند:
توکوفرول (Tocopherol): دارای یک زنجیره فیتیل اشباع شده است. آلفا-توکوفرول رایجترین و از نظر بیولوژیکی فعالترین شکل در بدن پستانداران است و بیشتر در مکملها استفاده میشود.
توکوترینول (Tocotrienol): دارای یک زنجیره غیراشباع است. تحقیقات نشان میدهد که توکوترینولها به دلیل ساختار غیراشباع، توانایی نفوذ و توزیع بهتر در غشاهای سلولی با چربی بالا (مانند مغز) را دارند و ممکن است فعالیت آنتیاکسیدانی قویتری در برخی سیستمها داشته باشند.
در نشخوارکنندگان، میکروبهای شکمبه میتوانند هر دو شکل را تا حدی تجزیه کنند، بنابراین استفاده از فرمهای محافظتشده میتواند سودمند باشد. اگرچه آلفا-توکوفرول هنوز استاندارد طلایی است، اما تحقیقات آینده ممکن است نقش ویژهای برای توکوترینولها در سلامت متابولیک قائل شود.
این بیماری یک میوپاتی تغذیهای است. سلولهای عضلانی اسکلتی و قلبی دارای میتوکندریهای فراوان و نرخ متابولیک بالایی هستند که آنها را در برابر استرس اکسیداتیو بسیار آسیبپذیر میکند. در صورت کمبود ویتامین E و سلنیوم:
- دفاع آنتیاکسیدانی سلولهای عضلانی به شدت تضعیف میشود.
- پراکسیدهای تولید شده در میتوکندریها (مانند H₂O₂) و رادیکالهای آزاد خنثی نمیشوند.
- این مواد مخرب به لیپیدهای غشای میتوکندری و سلولی آسیب زده و باعث تخریب و مرگ سلولهای عضلانی میشوند.
- بدن با رسوب کلسیم و بافت فیبروتیک (فرآیندی شبیه به کلسیفیکاسیون) در ناحیه آسیبدیده پاسخ میدهد که در کالبدگشایی به رنگ سفید گچی دیده میشود. این فرآیند منجر به ضعف، لنگش، ایست قلبی و مرگ میگردد.
16 دیدگاه در “تاثیر ویتامین E بر نشخوارکنندگان”
چگونه می‌توان از کافی بودن ویتامین E در جیره گله اطمینان حاصل کرد؟
بهترین روش، یک برنامه مکمل‌سازی اصولی است که شامل:
استفاده از مکمل های متعادل حاوی مقادیر کافی ویتامین E
تأمین علوفه با کیفیت در حد امکان.
تزریق ویتامین E در گوسالههای تازه متولد شده یا گاوهای تحت استرس شدید، تحت نظر دامپزشک.
پایش سلامت گله و توجه به علائم هشداردهنده‌ای مانند افزایش موارد جفت ماندگی یا ورم پستان.
در چه دوره‌هایی از چرخه زندگی دام، نیاز به مکمل ویتامین E به اوج می‌رسد؟
نیاز در این دوره‌ها بسیار حیاتی است:
دوره انتقال گاو شیری (۳ هفته قبل و بعد از زایش): به دلیل استرس شدید، کاهش مصرف خوراک و شروع تولید شیر.
گوسالههای تازه متولد شده: برای پیشگیری از بیماری عضله سفید و تقویت سیستم ایمنی نابالغ.
دوره‌های استرس زا: مانند استرس گرمایی، حمل و نقل و واکسیناسیون.
ارتباط بین ویتامین E و سلنیوم چیست و چرا اغلب باهم استفاده میشوند؟
ویتامین E و سلنیوم اثر سینرژیست (هم‌افزایی) قوی دارند و سیستم دفاعی آنتیاکسیدانی بدن را تکمیل می‌کنند:
ویتامین E: به عنوان اولین خط دفاعی در غشای سلولی عمل کرده و از تشکیل رادیکالهای آزاد جدید جلوگیری میکند.
سلنیوم: بخشی از آنزیم مهم گلوتاتیون پراکسیداز است. این آنزیم به عنوان دومین خط دفاعی، پراکسیدهای تشکیل‌شده( مانندH₂O₂ )را که میتوانند به سلول‌ها آسیب برسانند، خنثی میکند.
کمبود هر یک از این دو، نیاز به دیگری را افزایش میدهد. برای مثال، کمبود سلنیوم میتواند علائمی شبیه به کمبود ویتامین E (مانند بیماری عضله سفید) ایجاد کند.
ویتامین E چگونه بر سلامت دستگاه تولیدمثل گاو شیری تأثیر می‌گذارد؟
ویتامین E از چند طریق بر باروری اثر می‌گذارد:
پیشگیری از جفت ماندگی: خاصیت آنتیاکسیدانی آن با کاهش التهاب و آسیب رادیکالهای آزاد به بافت‌ها، به دفع طبیعی جفت کمک میکند.
کاهش التهاب رحم (متریت): با تقویت سیستم ایمنی، خطر عفونت‌های پس از زایش را کاهش میدهد.
بهبود کیفیت اووسیت و رویان: از سلولهای تولیدمثلی در برابر استرس اکسیداتیو محافظت میکند.
کیفیت اسپرم: در گاو نر، از غشای اسپرم در برابر پراکسیداسیون محافظت کرده و تحرک و زنده‌مانی اسپرم را افزایش میدهد.
چرا با وجود تغذیه با علوفه، ممکن است دام دچار کمبود ویتامین E شود؟
عوامل متعددی باعث کاهش ویتامین E در خوراک میشوند:
کاهش کیفیت علوفه: فرآیندهای مانند سیلو کردن، خشک کردن طولانی‌مدت در آفتاب و انبارداری طولانی، باعث تخریب مقدار زیادی از ویتامین E موجود در علوفه میشوند.
فصل: در فصل زمستان که دسترسی به علوفه سبز و تازه وجود ندارد.
افزایش نیاز دام: گاوهای شیری پرتولید، گاوهای آبستن و دام‌های در حال رشد، نیاز متابولیکی بسیار بالاتری به ویتامین E دارند.
استرس: استرس گرمایی، زایمان و بیماری، تولید رادیکالهای آزاد را افزایش داده و مصرف ویتامین E را در بدن بالا می‌برد.
منابع اصلی تأمین ویتامین E برای نشخوارکنندگان کدامند؟
منابع اصلی عبارتند از:
علوفه سبز و تازه: علف چراگاه و یونجه تازه غنی‌ترین منابع طبیعی ویتامین E هستند.
دانه‌های روغنی: مانند جوانه گندم و سویا.
مکمل‌های ویتامینی: به شکل پودر در پر‌میکس‌ها یا به شکل تزریقی، که برای جبران کمبودهای جیره، به ویژه در دوره‌های استرس ضروری هستند.
علائم و عوارض کمبود ویتامین E در گله چیست؟
کمبود ویتامین E میتواند باعث بروز مشکلات جدی زیر شود:
بیماری عضله سفید (White Muscle Disease): در گوساله‌ها و بره‌های تازه متولد شده، که باعث ضعف عضلانی، سختی در راه رفتن، آسیب به عضله قلب و مرگ ناگهانی میشود.
تضعیف سیستم ایمنی: افزایش حساسیت به بیماری‌هایی مانند ورم پستان، اسهال و عفونت‌های ریوی.
مشکلات تولیدمثلی: در گاوهای ماده باعث جفت ماندگی، متریت و کاهش نرخ باروری میشود. در گاوهای نر، باعث کاهش کیفیت اسپرم میگردد.
کاهش کیفیت شیر و گوشت: اکسیداسیون چربی شیر و گوشت را افزایش داده و باعث طعم و بوی نامطلوب و کاهش ماندگاری میشود.
ویتامین E به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی، چگونه از سلولهای بدن دام محافظت میکند؟
ویتامین E اصلی‌ترین آنتی‌اکسیدان محلول در چربی است که در غشای سلولی قرار می‌گیرد. وظیفه ی آن خنثی کردن رادیکال های آزاد است. این ترکیبات مخرب به طور طبیعی در طی فرآیندهای متابولیک (مانند تولید شیر) و در مواجهه با استرس‌ها (گرما، بیماری) تولید میشوند. ویتامین E با اهدای یک الکترون به رادیکال آزاد، آن را بی‌ضرر کرده و از پراکسیداسیون لیپیدها در غشای سلولی جلوگیری میکند. این عمل از تخریب سلول‌ها، DNA و پروتئین‌ها جلوگیری می‌نماید.