با گاو های زمین گیر چطور باید برخورد کرد؟
اطمینان از سلامت گاو یکی از نکات مدیریتی مهم در تولیدات گاوهای شیری است.
چندین عامل مانند صدمات فیزیکی، بیماری های متابولیکی یا عفونی و زایش می تواند موجب زمین گیر شدن گاو ها شوند.
مدیریت گاوهای زمین گیر در فارم های شیری بسیار حیاتی است.
گاو زمین گیر دامی است که نمی تواند بدون کمک بایستد یا راه برود.
هزینه های مستقیم در رابطه با گاو زمین گیر شامل:
- افزایش حجم کاری نیروی کار
- درمان دارویی و دامپزشکی
- کاهش عملکرد تولید مثلی
- افزایش نرخ حذف
- افزایش هزینه های تولید
برای جلوگیری از ضررهای مالی و مشکلات مربوط به آسایش و رفاه دام، مدیریت گاوهای زمین گیر و در نظر گرفتن برنامه درمانی صحیح در گاوداری ها امری حیاتی است.
ارزیابی گاو های زمین گیر
مرحله اول ارزیابی دام پیش از کمک کردن به او برای ایستادن است.
بسیار مهم است که صدمات و جراحات مشخص و وجود بیماری که از ایستادن دام جلوگیری می کند، ارزیابی شود.
باید لغزندگی و رطوبت سطوح را با پخش شن، آهک یا بستر از بین برد.
پوزه گاو را بسته سپس با استفاده از یک طناب یا زنجیر یکی از پاهای عقبی باید زیر بدن قرار گرفته در حالی که گاو را به همان سمت پای جمع شده می چرخانید.
گاوی که در حالت صاف دراز کشیده است اغلب سرش را به زمین می کوبد و اگر برای زمان طولانی در این وضعیت رها شود نفخ می کند.
بنابراین برای جلوگیری از دراز کشیدن دام از یک تکیه گاه کمک گرفته و از دراز کشیدن دام جلوگیری کنید و سر دام در جهت مخالف چرخانده شود.
تشویق به ایستادن
چندین روش برای تشویق گاو زمین گیر برای ایستادن وجود دارد که شامل، صحبت کردن با او، از زاویه پشت گاو به سمت شانه هایش به او نزدیک شده، فریاد زده و دست ها را بهم بزنید یا با وسیله ای صدا ایجاد کنید.
توصیه می شود طناب پوزه بند (halter) شل باشد تا بتوانید سر گاو را چرخانده و کنترل سرعت و جهت او را داشته باشید.
اگر گاو بدون هیچ لرزشی ایستاد می تواند به آرامی حرکت داده شود و با دقت به ناحیه اختصاصی برای بررسی و درمان دام منتقل شود.
اگر گاو به اندازه کافی قوی نیست و نمی تواند روی پای خود به درستی بایستد، توصیه می شود که یک حصار محکم به طور موقت دور او ایجاد کنید.
اگر گاو توانایی ایستادن نداشت یا در جای ایمنی برای ایستادن نیست، او را به مکان ایمن تری منتقل کنید.
هیچ وقت گاو را با سر، دم ، پاها یا دست هایش روی زمین نکشید.
از تسمه یا طناب های عریض در جهات افقی، جلو، عقب یا در کنار دام برای حرکت دادن گاو بر روی یک تخته و دیگر سطوح مناسب دیگر استفاده کنید.
در فرآیند آماده سازی گاو دقیق باشید و زمانی که گاو محکم شد او را سریع و روان حرکت دهید.
در سال های اخیر از وسیله ای به نام هیپگیر یا جک لگن گیر جهت بلند کردن گاو زمین گیر استفاده می شود.
آموزش کارکنان دامداری در رابطه با گاوهای زمین گیر
دستورالعمل ها و برنامه های دامداری در رابطه با گاو زمین گیر باید بررسی شود و همه لوازم مورد نیاز به خوبی نگهداری شوند.
تیم مسئول گاوهای زمین گیر باید به خوبی آموزش ببینند تا بتوانند از همه ابزارها در زمان لازم استفاده کنند.
تماشای فیلم های آموزشی، شرکت در سمینارهای آموزشی، ارزیابی مجدد موقعیت های قبلی و تمرین بر روی دام های تلف شده همگی روش های خوبی برای تمرین هستند.
مدیریت گاو زمین گیر
هدف از مراقبت از گاو زمین گیر جلوگیری از صدمات بیشتر، به حداکثر رسانیدن شانس بهبود، اطمینان از آسایش گاو و همینطور ایمن نگهداشتن گاو و شخص مراقبت کننده است.
برای کمک به جریان نرمال خون در ماهیچه ها و جلوگیری از صدمات عضلانی، گاوهای زمین گیر باید هر 4 تا 6 ساعت یکبار جا به جا شوند.
اگر گاو 12 ساعت بعد از حرکت دادن روی سطح مناسب نایستاد، باید برنامه درمانی مناسب برای دام اجرا شود.
اگر گاو در 24 ساعت اول هنوز قادر به ایستادن نباشد، شانس اینکه دوباره بتواند بایستد پایین است.
زمانی که گاو افسرده شده از خوراک خوردن می افتد یا شروع به از دست دادن اسکور بدنی اش می کند و همینطور ضایعات پوستی نمایان می شود باید گاو را ذبح کرد.
در نتیجه، گاوهای زمین گیر نیازمند توجه فوری و درمان سریع هستند.
گاوهای زمین گیر را به مکانی امن در یک بهار بند باز و سایه دار که سطح راحتی برای استراحت فراهم کرده و تحت محافظت کامل بوده و آب تازه، خوراک و کاه در همه زمان در دسترس است، منتقل می کنیم.
از روش های جابه جایی ایمن استفاده کنید .
گاوهای زمین گیر باید به طور مداوم چک شوند و وضعیت، مراحل درمان و سوابق حرکتی آن ها ثبت شود.
منبع ، ترجمه: خانم مهندس فرشته قدیمی
پاسخ به سوالات کاربران
هنگامی که گاو برای مدت طولانی (بیش از ۴-۶ ساعت) روی یک طرف دراز می‌کشد، وزن بدنش به عضلات پای زیرین (خصوصاً عضلات ناحیه لگن و ران) فشار وارد می‌کند. این فشار:
جریان خون مویرگی را مختل می‌کند و باعث کم‌خونی موضعی میشود.
ممکن است منجر به نکروز (مرگ) سلولهای عضلانی می‌گردد.
با مرگ سلول‌ها، میوگلوبین (پروتئین موجود در عضلات) و یون‌های پتاسیم به داخل جریان خون نشت میکنند.
این مواد سمی می‌توانند باعث نارسایی کلیوی (میوگلوبینوری) و اختلالات قلبی (هایپرکالمی) شوند.
تورم ناشی از آسیب، فشار درون عضله (فشار کمپارتمان) را افزایش داده و منجر به آسیب بیشتر عصبی و عضلانی میشود و یک چرخه معیوب ایجاد می‌کند.
تزریق مکرر و غیرضروری کلسیم میتواند بسیار خطرناک باشد:
کاردیوتوکسیسیتی (سمیت قلبی): کلسیم بالا میتواند باعث ایست قلبی شود.
افسردگی: مقادیر بالای کلسیم میتواند گاو را بیشتر خواب آلود و بیحال کند و احتمال بلند شدن گاو را کاهش دهد.
در برخی اوقات علت زمینگیری ممکن است دیگر هیپوکلسمی نباشد: پس از درمان اولیه، سطح کلسیم خون معمولاً نرمال میشود. تداوم زمینگیری به احتمال زیاد ناشی از آسیب ثانویه عصبی-عضلانی (سندرم گاو افتاده) یا سایر علل (مانند کمبود فسفر، هیپومنیزیمی، یا آسیب فیزیکی) است. درمان باید بر اساس تشخیص دقیق باشد.
هیپوفسفاتمی (کمبود فسفر): فسفر برای تولید ATP (انرژی سلولی) ضروری است. کمبود آن باعث ضعف عضلانی شدید میشود. یک گاو مبتلا به تب شیر که به درمان کلسیم پاسخ نمی‌دهد، اغلب کمبود فسفر هم دارد. درمان با تزریق داخل وریدی فسفات (مانند سدیم مونوفسفات) میتواند کمک کننده باشد.
هیپومنیزیمی (کمبود منیزیم): منیزیم برای ترشح هورمون پاراتیروئید (که تنظیم‌کننده کلسیم است) و عملکرد عصبی-عضلانی ضروری است. کمبود آن میتواند منجر به تتانی (انقباضات عضلانی) و بی‌قراری شود و بهبودی از هیپوکلسمی را مختل کند.
بررسی باید توسط دامپزشک و بر اساس معیارهای بالینی انجام شود. فاکتورهای کلیدی مثبت و منفی عبارتند از:
نشانه‌های خوب و مطلوب:
اشتها و حال عمومی خوب.
وجود حس و حرکت ارادی در پاها (واکنش به نیش پشه، توانایی جمع کردن پا).
توانایی نگه داشتن سر و گردن به صورت طبیعی.
وجود رفلکس شکم‌گیری.
نشانه‌های بد و ضعیف:
بی‌حالی شدید و از دست دادن اشتها.
عدم وجود هر حرکت ارادی در پاها.
افتادگی سر و گردن.
عدم وجود رفلکس شکم‌گیری.
تورم شدید و سفت شدن عضلات ران.
ایجاد زخم بستر.
استفاده صحیح برای جلوگیری از آسیب بیشتر حیاتی است:
موقعیت قرارگیری: بالابرها باید بر روی برجستگی‌های استخوانی لگن (Tuber coxae) قرار گیرند، نه بر روی خود ستون فقرات یا دنده‌ها.
مدت زمان بلند کردن: گاو نباید بیش از ۵-۷ دقیقه در حالت آویزان بماند. این زمان برای تحریک عضلات و تلاش برای ایستادن کافی است. آویزان کردن طولانی‌مدت میتواند به اعصاب سمپاتیک لگن آسیب بزند.
حمایت از پاها: هنگامی که گاو بلند میشود، باید پاهای عقب آن با نوارهای مخصوص بسته شود تا از حرکت خطرناک پاها جلوگیری شده و گاو بتواند وزن خود را به طور متعادل توزیع کند.
زیرپایی: سطح زیر پای گاو باید کاملاً ضدلغزش باشد.
ضدالتهابهای غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند فلونکسین مگلومین. این داروها درد، التهاب و تب را کاهش میدهند و با بهبود جریان خون به بافتهای آسیبدیده، به کاهش آسیب ایسکمیک کمک میکنند.
ویتامین E و سلنیوم: این مواد به عنوان آنتیاکسیدان عمل کرده و به محافظت از غشای سلولهای عضلانی در برابر آسیب بیشتر کمک میکنند.
مسکنهای قوی: در مواردی که آسیبهای اسکلتی واضح وجود دارد، ممکن است تحت نظر دامپزشک نیاز باشد.
کتوز تحت بالینی یک عامل خطر عمده برای زمینگیری است. گاوهای مبتلا به کتوز:
مصرف خوراک پایینی دارند و دربالانس منفی انرژی شدید هستند.
ذخایر چربی بدن را برای تأمین انرژی تجزیه میکنند که این امر منجر به ضعف عضلانی عمومی میشود.
مستعد ابتلا به سایر بیماریهای متابولیک مانند هیپوکلسمی و هیپوفسفاتمی هستند.
یک گاو ضعیف و کتوتیک در حین زایش نسبت به آسیبهای عصبی شده مستعد تر و توانایی کمتری برای بلند شدن پس از زایش دارد.
18 دیدگاه در “با گاو های زمین گیر چطور باید برخورد کرد؟”
تعریف دقیق یک گاو زمینگیر (Downer Cow) چیست؟
گاو زمینگیر به گاوی اطلاق میشود که قادر به ایستادن نیست و بیش از ۴ تا ۶ ساعت به حالت درازکش باقی می‌ماند، حتی زمانی که تحریک شود یا بترسد. این یک وضعیت اورژانسی و بسیار جدی در گله محسوب میشود.
شایع ترین علل زمین گیری در گاوهای شیری چیست؟
شایع‌ترین علل عبارتند از:
تب شیر (زایمان) یا هیپوکلسمی (Hypocalcemia): کاهش شدید کلسیم خون که شایع‌ترین علت زمینگیری بلافاصله پس از زایش است.
سندرم گاو افتاده یا زمین گیر(Downer cow syndrome) : آسیب عضلانی و عصبی ناشی از فشار طولانی‌مدت وزن بدن روی اندام‌ها هنگامی که گاو برای مدت طولانی دراز می‌کشد. این مورد اغلب ثانویه به تب شیر رخ می‌دهد.
صدمات اسکلتی-عضلانی: مانند دررفتگی مفصل ران، شکستگی استخوان، آسیب عصب سیاتیک، ورم پستان شدید و…
بیماریهای متابولیک: مانند کتوز شدید، کمبود فسفر (Hypophosphatemia) یا منیزیم (Hypomagnesemia).
اولین اقدامات فوری پس از مواجهه با یک گاو زمینگیر چیست؟
1. آرامش خود را حفظ کنید و با دامپزشک تماس بگیرید.
2. گاو را به مکان مناسبی منتقل کنید: یک سطح نرم، خشک و دارای بستر کافی (مثلاً با کاه یا ماسه نرم) فراهم کنید. این کار از ایجاد آسیبهای بیشتر جلوگیری می‌کند.
3. گاو را در وضعیت درازکش طبیعی قرار دهید: مطمئن شوید که گاو به پهلو دراز کشیده و سر و گردن او در وضعیت طبیعی قرار دارد تا از خفگی جلوگیری شود.
4. آب و غذا در دسترس قرار دهید: سطل آب تازه و علوفه با کیفیت (مانند یونجه) را در نزدیکی سر گاو بگذارید.
چرا باید از کشیدن و بلند کردن غیراصولی گاو زمینگیر خودداری کرد؟
کشیدن گاو با طناب یا وسیله نقلیه میتواند باعث:
آسیبهای شدید عصبی و عضلانی غیرقابل برگشت شود.
شکستگی یا آسیب به استخوان‌های لگن یا پا شود.
درد و استرس شدید به گاو وارد کند و شانس بهبودی را به شدت کاهش دهد.
نقش دامپزشک در تشخیص و درمان گاو زمینگیر چیست؟
دامپزشک با انجام معاینه بالینی و تست‌های تشخیصی:
علت اصلی زمینگیری را تشخیص می‌دهد (مثلاً با اندازه گیری کلسیم خون).
درمان مناسب را آغاز می‌کند (مانند تزریق داخل وریدی کلسیم برای تب شیر).
تجهیزات مناسب برای بلند کردن گاو (مانند کلیبس مهار لگنی گاو – Hip Lifters) را به درستی استفاده می‌کند.
مسکن‌ها و ضدالتهاب‌ها را برای کاهش درد و التهاب تجویز می‌نماید.
چگونه می توان به گاو زمینگیر در بلند شدن کمک کرد؟
تنها با استفاده از وسایل مخصوص بلند کردن (Hip Lifters یا Hip Clamps) و تحت نظر دامپزشک یا فرد ماهر باید این کار انجام شود. این وسایل وزن گاو را به صورت متعادل در ناحیه لگن توزیع میکنند. گاو باید تنها برای مدت کوتاهی (حداکثر چند دقیقه) بلند شود تا عضلاتش فعال شده و تلاش برای ایستادن کند. اگر موفق نشد، باید دوباره به آرامی روی بستر نرم گذاشته شود.
مراقبت از یک گاو زمینگیر شامل چه مواردی است؟
این مراقبت‌ها برای پیشگیری از عوارض ثانویه حیاتی هستند:
چرخاندن گاو: هر 4 ساعت گاو را از یک پهلو به پهلوی دیگر بچرخانید تا از ایجاد زخم بستر و سندرم گاو افتاده جلوگیری شود.
تأمین آب و خوراک: اطمینان حاصل کنید که گاو به راحتی به آب و علوفه دسترسی دارد. ممکن است نیاز به تغذیه دستی باشد.
تمیز کردن و خشک نگه داشتن بستر: برای پیشگیری از ورم پستان و عفونت‌های پوستی ضروری است.
ماساژ دادن اندام‌ها: برای بهبود جریان خون و جلوگیری از آتروفی عضلات از اهمیت بالایی برخوردار است.
چه زمانی باید در مورد مرگ یا حذف گاو زمینگیر از گله تصمیم گیری کرد؟
اگر پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت مراقبت شدید و درمان، هیچ نشانه‌ای از بهبودی (مانند تلاش برای بلند شدن، حرکات ارادی پاها، اشتهای خوب) مشاهده نشد، یا گاو نشانه‌های رنج واضحی دارد، باید با مشورت دامپزشک، تصمیم به حذف گاو گرفته شود.
چگونه می توان از زمین گیری گاوها پیشگیری کرد؟
پیشگیری کلید اصلی است:
مدیریت تغذیه دوره خشک: کنترل سطح کلسیم و DCAD جیره در گاوهای خشک برای پیشگیری از تب شیر.
مدیریت زایش: فراهم کردن محیطی امن، تمیز و با فضای کافی برای زایش.
جلوگیری از لیز خوردن: استفاده از کفپوش‌های مناسب و ضدلغزش در بستر و راهروها.
معاینه منظم گله: شناسایی و درمان به موقع گاوهای مبتلا به بیماریهای متابولیک و باکتریایی.