مصرف مکمل‌های ویتامینه و معدنی در گوساله‌های پرواری
در سیستم‌های صنعتی پرواربندی، دستیابی به رشد سریع، بهبود ضریب تبدیل خوراک و حفظ سلامت عمومی دام به یک جیره غذایی کامل و متعادل وابسته است. این جیره نه‌تنها باید شامل مواد مغذی اصلی نظیر کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها باشد، بلکه باید نیاز دام به ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر مکمل‌های ضروری را نیز به‌طور دقیق برآورده سازد. مکمل‌های معدنی-ویتامینه نقش کلیدی در تأمین این ریزمغذی‌ها ایفا می‌کنند و کمبود آن‌ها می‌تواند منجر به بروز اختلالات متابولیکی، کاهش نرخ رشد، افزایش حساسیت به بیماری‌ها و افت کیفیت لاشه شود.
اهمیت مواد معدنی در رشد و سلامت گوساله‌ها
مواد معدنی در فرآیندهای بیولوژیکی گوناگون مانند متابولیسم، تشکیل بافت، عملکرد عصبی و عضلانی، فعالیت آنزیمی، تنظیم تعادل اسید-باز و تقویت ایمنی نقش دارند.
این عناصر به دو دسته کلی ماکرومینرال‌ها (شامل Ca، P، Mg، Na، K، Cl) و میکرومینرال‌ها (شامل Cu، Zn، Se، Mn، Co، I) تقسیم می‌شوند که هر کدام نقش خاصی در فیزیولوژی دام دارند. برای مثال، کلسیم و فسفر در رشد استخوان و انقباض عضلات حیاتی‌اند، در حالی‌که میکرومینرال‌ها در تقویت عملکرد ایمنی و سنتز آنزیم‌ها مؤثرند.
نقش ویتامین‌ها در متابولیسم و ایمنی
ویتامین‌ها نیز در دسته‌های محلول در چربی (A، D، E، K) و محلول در آب (گروه B و C) قرار می‌گیرند و هر کدام در فرآیندهایی مانند رشد، خون‌سازی، تولیدمثل، فعالیت آنزیمی و محافظت سلولی در برابر استرس‌های اکسیداتیو اهمیت دارند.
به‌عنوان مثال، ویتامین A در عملکرد ایمنی و رشد بافت‌های مخاطی نقش دارد، ویتامین D در تنظیم متابولیسم کلسیم و فسفر مؤثر است، و ویتامین E به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی از تخریب سلولی جلوگیری می‌کند.
تأثیر استفاده از مکمل ها در عملکرد پرواری
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که افزودن مکمل‌های ویتامینه و معدنی به جیره‌ی گوساله‌های پرواری می‌تواند منجر به نتایج زیر شود:
- افزایش رشد روزانه و دستیابی به وزن بازار در زمان کوتاه‌تر
- بهبود ضریب تبدیل خوراک، به معنای کارایی بیشتر استفاده از منابع خوراکی
- کاهش بیماری‌ها از طریق تقویت ایمنی
- پیشگیری از اختلالات متابولیکی مانند بیماری عضله سفید و کم‌خونی
- ارتقاء کیفیت لاشه از نظر ترکیب بدنی، رنگ و درصد چربی
در مطالعه‌ای توسط Arthington & Ranches (2010)، استفاده از مکمل هایی با عناصر مس، روی و منگنز سبب افزایش ۱۸ درصدی وزن نهایی گوساله‌ها شد. همچنین، در تحقیقی دیگر، افزودن ویتامین E موجب کاهش بروز بیماری‌های تنفسی در مراحل اولیه پروار گردید.
ریزمغذی‌ها و پاسخ ایمنی
ریزمغذی‌هایی مانند روی (Zn)، سلنیوم (Se) و ویتامین E نقش مؤثری در فعال‌سازی سلول‌های ایمنی دارند. این مواد موجب بهبود عملکرد نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها شده و در نتیجه مقاومت دام به بیماری‌های عفونی افزایش می‌یابد. طبق گزارش Weiss (1998)، مکمل‌دهی با سلنیوم آلی و ویتامین E منجر به کاهش بروز بیماری‌های تنفسی و افزایش نرخ زنده‌مانی در گوساله‌ها شد.
مواد معدنی و سنتز پروتئین
مکمل‌هایی که حاوی مس و منگنز هستند، در بهبود سنتز پروتئین‌های ساختمانی مانند کلاژن و افزایش بافت عضلانی نقش دارند. McDowell (2003) بیان می‌کند که کمبود این عناصر نه‌تنها باعث کاهش رشد، بلکه سبب افزایش بروز استرس و افت عملکرد می‌شود.
اهمیت تعادل بین عناصر معدنی
تنظیم صحیح نسبت میان مواد معدنی، به‌ویژه کلسیم و فسفر، برای رشد استخوان و متابولیسم ضروری است. نسبت مناسب Ca:P باید در حدود 2:1 باشد. اختلال در این تعادل می‌تواند به بروز بیماری‌های استخوانی مانند استئومالاسی منجر شود. همچنین، وجود سطوح بالای آهن یا مولیبدن می‌تواند جذب مس را کاهش داده و موجب کمبود عملکردی آن گردد (NRC, 2016).
استفاده از مکمل ها در آغاز دوره پروار
دوره ابتدایی پرواربندی، به دلیل استرس‌های محیطی و تغذیه‌ای، با کاهش مصرف خوراک و افت ایمنی همراه است. در این شرایط، استفاده از مکمل‌هایی با زیست‌فراهمی بالا می‌تواند به بازیابی سریع دام، افزایش اشتها، و کاهش استرس متابولیکی کمک کند. استفاده از ترکیباتی نظیر کروم، نیاسین و کولین در این دوره موجب بهبود متابولیسم گلوکز، کاهش NEFA و BHBA، و بهبود پاسخ به تنش‌های فیزیولوژیکی می‌شود (Weiss, 1998).
نتیجه‌گیری
استفاده هدفمند از مکمل‌های ویتامینه و معدنی نه تنها از نظر فیزیولوژیکی ضروری است، بلکه از دیدگاه اقتصادی نیز کاملاً توجیه‌پذیر می‌باشد. این مکمل‌ها با ارتقاء ایمنی، بهبود رشد و افزایش کیفیت لاشه، عملکرد سیستم پرواربندی را بهینه می‌سازند. توصیه می‌شود تدوین جیره غذایی و استراتژی مکمل‌دهی، تحت نظر متخصص تغذیه دام صورت گیرد تا از کارایی بهینه و سلامت دام اطمینان حاصل شود.
