فهرست مطالب
کلسیم و مقادیر نیاز آن در دام
کلسیم و مقادیر نیاز آن در دام چقدر است ؟
- فراوان ترین عنصر معدنی در بدن حیوانات است
- تقریباً 2 درصد وزن بدن و بیش از 45 درصد مواد معدنی کل بدن حیوان را تشکیل می دهد.
- 98 تا 99 درصد کلسیم در اسکلت ها و معمولاً همراه با فسفر وجود دارد.
- کلسیم موجب سفتی و استحکام استخوان و دندان می شود.
- 1 تا 2 درصد کلسیم موجود در بدن در مایعات یافت شده که نقش مهمی در فعالیت های عضلانی و عصبی، آنزیم های انعقاد خون دارد.
- کلسیم خالص ، فلز سفید نقره ای رنگ نرمی است که معمولاً درسنگ هایی مثل گچ، آهک و مرمر یافت می شود و 3/5 درصد پوسته زمین را تشکیل می دهد.
- اسم کلسیم از کلمه لاتین “calcis” می آید که به معنی “آهک” است.
- به طور طبیعی معمولاً به شکل کربنات ها، اکسیدها و سولفات ها یافت می شود.
- Calcite، که از کلمه یونانی “chalix” به معنی آهک گرفته شد، رایج ترین ماده ی شیمیایی پایه تولید شده از سنگ های کربنات کلسیم است و هزاران سال است که در ساختمان سازی از آن استفاده می شود. همچنین دارای مصارف شیمیایی و صنعتی مانند ساخت فولاد، دودکش های نیروگاهی به منظور جلوگیری از انتشار گوگرد در محیط زیست، معدن، تولید کاغذ و خمیر کاغذ،تصفیه آب، تصفیه فاضلاب بوده و در راه سازی کاربرد دارد.
- آهک در بسیاری از کشورها از جمله انگلستان، آمریکا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و هلند تولید می شود.
- کارخانه های کاغذسازی میزان زیادی از آهک مورد استفاده شان را بازیافت می کنند.
منابع طبیعی کلیدی
- میزان کلسیم در علوفه ها و گیاهان به نوع خاک، گونه گیاه، مرحله بلوغ، محصول، مدیریت محصول، آب و هوا و pH خاک بستگی دارد.
- علوفه ها
- شیر
- سبزیجات
- ریشه ها و غلات
- یونجه، شبدر و سایر بقولات
- پودرماهی
- فرآورده های فرعی غلات
عملکرد کلسیم و مقادیر نیاز آن در دام
- انقباض عضلات
- فعال سازی آنزیم ها
- کنترل ضربان قلب ( افزایش کلسیم موجب افزایش ضربان قلب و کاهش میزان کلسیم منجر به کاهش ضربان قلب می شود)
- انتقال امواج عصبی
- ترشح هورمون
- لخته شدن خون (برای تبدیل پروترومبین به ترومبین لازم است)
- سلختار و قابلیت نفوذپزیری دیاره سلول
- تشکیل دندان و استخوان
مزایا
- تولید شیر
- تولید تخم مرغ (تشکیل پوسته)
جذب کلسیم
- به صورت فعال و غیر فعال جذب می شود
- هورمون پاراتیروئید، کلسیتونین و شکل فعال ویتامین D (1 و 25 دی هیدروکسی کوله کالسی فرول) جذب کلسیم را کنترل می کنند.
- جذب کلسیم تقریباً در همه ی قسمت های روده انجام می شود، دئودنوم و ژوژنوم فعال ترین بخش های جذب این ماده معدنی هستند.
- معمولا 30 تا 50درصد کلسیم خورده شده در بدن جذب می شود.
- میزان جذب به قابلیت دسترسی کلسیم مواد غذایی و مکمل های معدنی وابسته است که روی جذب آن موثر است.
میزان جذب بوسیله عوامل زیر افزایش می یابد:
- نوع خوراک
- نیاز بدن
- مقدار پروتئین مصرفی
- مقدار ویتامین D جیره
- لاکتوز مصرفی
- عوامل اسیدی کننده دستگاه گوارش
- نسبت پایین آنیون به کاتیون جیره
- آنزیم فیتاز قابلیت دسترسی کلسیم جیره را افزایش می دهد
- مقدار ویتامین C (در جوجه ها)
جداول نیاز کلسیم در دام های مختلف
حداقل نیاز بر اساس NRC گرم در کیلوگرم ماده خشک خوراک | |||||
| نشخوارکنندگان | NRC | طیور | NRC | سایر حیوانات | NRC |
| گوساله(a) | 5 | جوجه | 10 – 9 | سگ | 10 – 6 |
| گاو شیری | 8 – 6 | جوجه گوشتی | 9 | گربه | 8 |
| گاوگوشتی | 5 – 1 | مرغ مادر | 32/5 | اسب | 6/8 – 2/4 |
| تلیسه | 4/1 – 3/7 | تخم گذار | 32/5 | ماهی | 10 |
| گوسفند | 8/2 – 2 | بوقلمون | 12 – 5 | خرگوش | 7/5 – 4 |
| نشخوارکنندگان | مقدارتوصیه شده | طیور | مقدارتوصیه شده | سایر حیوانات | مقدارتوصیه شده |
| گوساله(b) | 8- 7 | جوجه | 10 | سگ | 10 – 6 |
| گاو شیری(c) | 8 – 7 | جوجه گوشتی | 10 | گربه | 10 – 6 |
| گاوگوشتی | 6- 3/5 | مرغ مادر | 32/5 | اسب | 7/5 – 4 |
| تلیسه | 5 – 3 | تخم گذار | 36 | ماهی | – |
| گوسفند | 7 – 3/5 | بوقلمون | 13 – 8 | خرگوش | – |
(a) : 7 گرم در کیلوگرم ماده خشک شیرخشک در گوساله (b) : 8 گرم در کیلوگرم ماده خشک شیرخشک در گوساله (c) : گاو های خشک 3 گرم در کیلوگرم ماده خشک مصرفی | |||||
روابط متقابل
کلسیم، فسفر و منیزیم به صورت مستقیم با یکدیگر ارتباط دارند.
اثرات متقابل
- افزایش میزان کلسیم جیره جذب آهن، منیزیم، منگنز، فسفر، روی، مس، سرب، کادمیوم، ید و احتمالاً دیگر عناصر را کاهش دهد.
- کلسیم بالا احتیاج به فسفر و ویتامین D را افزایش می دهد.
- کلسیم در فرم اگزالات (در یونجه) قابل جذب نیست.
- کمبود منیزیم، آزاد شدن کلسیم از استخوان ها به داخل خون را کاهش می دهد.
- با افزایش میزان منیزیم، فسفر و گوگرد جیره مقدار جذب کلسیم کاهش می یابد.
- در طیور تخم گذار کمبود کلسیم با سطح بالای کلر جیره تشدید می شود (0/5 – 0/4 %)
- گاوهای دچار کمبود کلسیم در خون نسبت به مسمومیت با آلومینیوم مستعدتر هستند.
هم کوشی
- کلسیم و منیزیم برای سلامتی قلب و گردش خون با هم عمل می کنند.
- کلسیم و فسفر برای حفظ سلامت استخوان ها و دندان با هم کار می کنند.
- ویتامین D برای جذب کلسیم ضروری بوده و مقدار آن در جیره مهم است .
نسبت کلسیم به فسفر
- نسبت کلسیم به فسفر جیره بین 1:1 و 1:2، برای رشد و تکامل استخوان ایده آل در نظر گرفته می شود. این نسبت تقریباً همان نسبت موجود در استخوان است.
- مقدار ویتامین D بر وضعیت های فوق تاثیر گذار است.
- در اسب ها نسبت کلسیم به فسفر مناسب بین 1:1 تا 1:2 است.
- در گاوها نسبت کلسیم به فسفر مناسب بین 1:1 تا حداکثر 1:7 است.
- در گوسفند نسبت کلسیم به فسفر مناسب بین 1:2 تا 1:4 است.
- در جوجه ها نسبت کلسیم به فسفر مناسب بین 1/3 : 1 تا 1:2 بوده و در مرغان تخم گذار نسبت کلسیم به فسفر مناسب بین 5: 1 تا 6/5: 1 است.
| مکمل های اصلی | ||
| منبع | درصد عنصر(خلوص) | زیست فراهمی نسبی |
| ذغال استخوان(a) | – | – |
| پودر استخوان (a) | 37 – 23 | بالا |
| کربنات کلسیم | 38/5 | متوسط |
| کلرید کلسیم | 36 | بالا |
| سیترات کلسیم | – | – |
| گلوکونات کلسیم | – | – |
| هیدروکسید کلسیم | – | – |
| لاکتات کلسیم | – | – |
| اکسید کلسیم | – | – |
| سولفات کلسیم | – | – |
| دی کلسیم فسفات (a) | 23/2 | بالا |
| سنگ آهک دولومیت | 22/3 | متوسط |
| سنگ آهک پودر آهک | 38 – 33 | متوسط |
| مونوکلسیم فسفات (a) | 16/2 | بالا |
| پوسته صدف دریایی | 38 | – |
| سنگ فسفات پودر شده | 18 – 15 | پایین |
| تری کلسیم فسفات | 34 – 31 | – |
ترجمه: خانم مهندس فرشته قدیمی
تایید و ویرایش: دکتر کامران رضایزدی
منبع: The Minerals Directory: By Dr.W.N.Ewing and S.J.Charlton
