تاثیر عنصر مس بر دام Copper (Cu)
مس به عنوان یکی از میکرومینرال های ضروری برای فعالیت انواع سیستم های کلیدی بدن مورد نیاز است. آنزیم های متعددی که برای تولید مثل، ایمنی و رشد ضروری هستند به مس نیاز دارند. علاوه بر این، مس جهت ساخت هموگلوبین، متابولیسم مناسب آهن، حفظ بافت همبند، رنگدانه پوست و مو، رشد بافت سم و بسیاری از عملکردهای دیگر ضروری است.
عنصر مس در ساختار آنزیم های سیتوکروم اکسیداز(زنجیره تنفسی) ، لایزیل اکسیداز(بخشی از الاتین و کلاژن)، تیروزیناز (تولید رنگدانه ملانین) نقش اساسی ایفا می کند.
این عنصر همراه با عنصر روی، بخشی ازآنزیم سوپراکسید دیسموتاز سیتوزولی است که نقش حفاظتی در برابر اثرات سمی گونه های فعال اکسیژن(ROS) داشته و این نقش از اهمیت بالایی برخوردار است.
به نظر می رسد جذب روده ای مس به وسیله هموستاتیک کنترل می شود. عواملی مانند سن حیوان، شکل شیمیایی مس جیره و حضور آنتاگونیست ها می تواند بر جذب روده ای این عنصر تاثیر گذار باشد.
مولیبدن در ترکیب با گوگرد و آهن آنتاگونیست در جذب مس هستند. غلظت های بالای روی( 10 تا 20 برابر نیاز روی) موجب کاهش جذب مس می شود.
مس و آهن در محل اتصال و جایگاه اتصال در روده رقابت دارند. همچنین آهن ممکن است واکنش بین مس و گوگرد را در شکمبه تشدید کند.
مقادیر بالای آهن ممکن است از طریق استفاده از مکمل هایی حاوی این عنصر یا به دلیل مصرف علوفه های رشد یافته در خاک های غنی از آهن رخ دهد. تغذیه زیاد از علوفه هایی رشد یافته در خاک حاوی مقدار بالای آهن در دام ها ممکن است احتمال بروز کمبود مس را به ویژه در گوسفندان چراگر افزایش دهد.
وجود اسیدها در سیلوها در طول زمان موجب می شود آهن واکنش پذیرتر شده و اثرات آنتاگونیستی را افزایش می دهد.
افزایش مصرف گوگرد در خوراک یا آب آشامیدنی در غیاب مولیبدن موجب کاهش وضعیت مس در بدن می شود.ممکن است به دلیل تشکیل سولفیت مس باشد. مولیبدن به همراه آهن اثرات آنتاگونیستی را تشدید می کند.
در شکمبه این دو عنصر می توانند تیومولیبدات را تشکیل دهند که مس محلول را به هم متصل می کنند. هر چند تیومولیبدات ها جذب گردش خون شده و می توانند مس را در اختیار حیوان قرار دهند.
شواهدی مبنی بر اینکه مولیبدن در غیاب گوگرد تداخلی در جذب مس داشته باشد، مشاهده نشده است.
مس در اکثر خوراک های متداول موجود می باشد (15-4 میلی گرم در کیلوگرم ماده خشک) که با توجه به ضریب جذب واقعی مس (04/0) معمولا نیاز دام ها تأمین نمی شود. و به صورت مکمل معدنی باید در تغذیه دام ها مورد استفاده قرار گیرد.
از منابعی که اغلب جهت تامین نیاز در خوراک دام استفاده می شود می توان به سولفات مس، کلرید مس، کربنات مس و اکسید مس اشاره کرد. همچنین ترکیبات کیلاته(آلی) هم از منابع مهم مس به شمار می رود.
ضریب جذب برخی منابع مس:
سولفات مس : 0.05
اکسید مس : 0 (هرچند در بولوس ها به هنوان منبع مس استفاده می شود)
کلرید مس: 0.05 (هرچند بعضی مطالعات قابلیت دسترسی Cu را بیشتر ذکر کرده اند)
دلایل متناقضی در مورد قابلیت دسترسی مس به وضوح مشخص نیست اما در دسترس بودن نسبی به اشکال اختصاصی مکمل مس و احتمالا حضور آنتاگونیست ها(گوگرد و مولیبدن) ، وضعیت مس و خوراک تغذیه شده بستگی دارد. مکمل عمومی تجاری توصیه شده در منابع مختلف سولفات مس است.
نیاز:
دفع مس عمدتا از طریق صفرا بوده و نسبت به وزن بدن بیان می شود. دفع مس از صفرا و ادرار حدود 0145/0 میلی گرم مس بر کیلوگرم وزن بدن است.
نیاز نگهداری: 0.0145 *وزن بدن
نیاز رشد: 2*افزایش وزن روزانه
نیاز شیر: 0.04*کیلوگرم شیر
به طور متوسط نیاز جذب در گاوشیری (به طور مثال: وزن زنده 650 کیلوگرم، 35 کیلوگرم شیر تولیدی و 150 روز آبستنی) 11 میلی گرم در روز است که با توجه به ضریب جذب مس(0.045) و مصرف حدود 23 کیلوگرم ماده خشک، غلظت مس در جیره در حدود 244 میلی گرم در کیلوگرم ماده خشک است.
برخی علائم بالینی غیراختصاصی کمبود مس به طور کلی شامل کاهش نرخ رشد، افزایش وقوع بیماری ها، کاهش راندمان آبستنی می شود. همچنین رنگ پریدگی موها و ریزش مو و در برخی موارد اسهال می تواند از علائم کمبود مس باشد.
کمخونی، پوکی استخوان و شکننده بودن استخوان و نارسایی قلبی نیز در شرایط کمبود مس مشاهده شده است.
عدم تأمین کافی مس قدرت سلول فاگوسیتوز را کاهش می دهد. یکی از شواهد اختلال در سیستم ایمنی در صورت کمبود مس می توان به افزایش احتمال بروز ورم پستان در این دام ها اشاره کرد.
مسمومیت مس زمانی رخ می دهد که دام مقدار زیادی مس از طریق مکمل یا خوراک های حاوی مقادیر بالای مس دریافت می کنند.
زمانی که دام مقدار زیادی مس دریافت می کند قبل از حالت مسمومیت تجمع بیش از حد مس در کبد رخ می دهد. استرس ممکن است منجر به آزاد کردن مقادیر زیاد مس از کبد به خون و بروز بحران همولیتیک شود.
